Ngày 02/10/2019, tập mới nhất của South Park, bộ phim hoạt h́nh châm biếm nổi tiếng của Mỹ, ra mắt khán giả. Mang tựa đề “Band in China – Băng đảng tại Trung Quốc”, tập phim kể lại những chuyên khôi hài về nhân vật chính Randy Marsh, qua Trung Quốc để mở rộng kinh doanh cần sa rồi bị bắt, bị đưa đi cải tạo. Với nội dung chế nhạo hệ thống kiểm duyệt tại Trung Quốc, tập phim này đă bị Bắc Kinh cấm chiếu trên toàn bộ mạng lưới Internet tại Trung Quốc.

Hành động kiểm duyệt nhắm vào bộ phim South Park đă diễn ra gần như cùng một lúc với việc truyền h́nh Trung Quốc hủy bỏ việc phát sóng các trận đấu được dự trù của các câu lạc bộ bóng rổ Mỹ tại Trung Quốc để trừng phạt Liên Đoàn Bóng Rổ Mỹ NBA v́ những tuyên bố bênh vực dân chủ tại Hồng Kông.
Trong bài phân tích ngày 10/10 vừa qua, hăng tin Anh Reuters đă nhắc lại các diễn biến kể trên để nhấn mạnh đến một thực tế là trong nhiều năm gần đây, nhiều hăng phim Mỹ đă chấp nhận khấu đầu trước Trung Quốc, tự kiểm duyệt để chiều ḷng giới lănh đạo Bắc Kinh và tiếp cận được thị trường béo bở tại nước này.


Tập mới nhất của bộ phim hoạt h́nh châm biếm South Park Episode 'Band In China' Với nội dung chế nhạo hệ thống kiểm duyệt tại Trung Quốc,
tập phim này đă bị Bắc Kinh cấm chiếu trên toàn bộ mạng lưới Internet tại Trung Quốc.

Tiến thoái lưỡng nan

Bài phân tích trước hết nêu bật t́nh thế tiến thoái lưỡng nan của Hollywood, tức là nền công nghiệp điện ảnh Mỹ, phải đi dây giữa một bên là một thị trường khổng lồ với hàng trăm triệu khán giả tiềm tàng, và bên kia là sức sáng tạo của Hollywood, có nguy cơ bị thui chột nếu bị kiểm duyệt.

Theo Reuters, đối với các hăng truyền thông chuyên sản xuất phim ảnh, số lượng vé bán ra tại Trung Quốc là một yếu tố hết sức quan trọng cho lợi nhuận của họ. Quốc gia châu Á này dự kiến sẽ trở thành thị trường phim ảnh lớn nhất thế giới vào năm tới 2020. Một số bộ phim, như phim “Green Book – Quyển Sách Xanh”, phim mới nhất đoạt giải Oscar đă dựa vào đầu tư của Trung Quốc để nâng cao doanh thu khi được đưa lên màn ảnh rộng.
Bên cạnh đó, yếu tố làm sao có mặt được trên thị trường Trung Quốc cũng cực kỳ quan trọng v́ lẽ Trung Quốc hiện đang áp dụng một giới hạn là chỉ nhập 34 bộ phim mỗi năm. Sự hạn chế này đă buộc các hăng phim và truyền h́nh phải uốn nắn các sản phẩm của ḿnh sao cho vừa thỏa măn được các nhà kiểm duyệt Trung Quốc, vừa không ngăn cản sự tự do sáng tạo của các nhà sản xuất và biên kịch điện ảnh.
Theo ông Stanley Rosen, giáo sư khoa học chính trị tại Đại Học Nam California, th́ giới công nghiệp điện ảnh Mỹ đă cố gắng t́m cách kiếm được nhiều tiền nhất bằng cách tiếp cận thị trường Trung Quốc, nhưng không bị phản ứng dữ dội từ phía công luận cũng như khán giả Mỹ.


Đối với các hăng chuyên sản xuất phim ảnh, số lượng vé bán ra tại Trung Quốc là một yếu tố hết sức quan trọng cho lợi nhuận của họ.

Đối với hăng Reuters, các tác giả của bộ phim châm biếm “South Park”, trong tập mới nhất của họ, đă không ngần ngại xoáy vào cách tiếp cận đó của Hollywood, cũng như các chính sách của Trung Quốc đánh vào quyền tự do ngôn luận.
Phản ứng của Trung Quốc trước nội dung cực kỳ phê phán của tập phim “Băng đảng tại Trung Quốc”, nghiêm cấm hoàn toàn việc lưu hành tập phim này trên mạng internet được ghi nhận là điều đương nhiên.
Và ở Mỹ, theo ông Lindsay Conner, một luật sư ở Los Angeles, đại diện cho các công ty Trung Quốc tại Hoa Kỳ, th́ quyết định kiểm duyệt của chính quyền Bắc Kinh cũng không khiến ai bất ngờ.
Theo ông th́ tập mới nhất của bộ phim South Park chính là “một hành vi khiêu khích dữ dội nhất mà người ta có thể làm được. Và phản ứng của giới kiểm duyệt Trung Quốc là điều hoàn toàn có thể dự đoán được”.

Trung Quốc kiểm duyệt quá đáng ?

Theo Reuters, đây không phải là lần đầu tiên mà Trung Quốc kiểm duyệt và cấm đoán phim ảnh phương Tây.
Một sự kiện đă gây sôi nổi gần đây là quyết định vào tháng 8 năm 2018, khi Trung Quốc cấm nhập cảnh phim “Christopher Robin” của hăng Walt Disney, trong đó có nhân vật truyện tranh Winnie the Pooh, tức là chú Gấu Winnie.
Chính quyền Trung Quốc không đưa ra lư do, nhưng ngay từ năm 2017 trước đó, h́nh ảnh của Gấu Winnie the Pooh đă bị chặn ở Trung Quốc v́ có sự giống nhau giữa ngoại h́nh của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh với nhân vật hoạt h́nh này. Bên cạnh đó, c̣n có việc nhân vật Gấu Winnie The Pooh được sử dụng như một biểu tượng của sự phản kháng đối với chính phủ Trung Quốc.
Bộ phim South Park vốn được chiếu trên nhiều kênh truyền h́nh trực tuyến tại Trung Quốc, một thị trường đối với Hollywood ít quan trọng hơn thị trường phim chiếu rạp. Doanh thu bán vé phim tại Trung Quốc đạt 9 tỷ đô la vào năm 2018. Theo dự báo của công ty tư vấn PwC, th́ trong năm 2020, Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ và Canada trong tư cách là thị trường phim lớn nhất thế giới, với doanh thu đạt 15,5 tỷ đô la vào năm 2023.
Các công ty Trung Quốc cũng đầu tư một khoản tiền không rơ là bao nhiêu vào các bộ phim riêng lẻ như phim “Green Book”, mà nhà tài trợ là Alibaba Pictures, trực thuộc tập đoàn bán hàng trên mạng Trung Quốc Alibaba.
Tencent Holdings Ltd, một tập đoàn truyền thông xă hội và tṛ chơi trên mạng của Trung Quốc, sẽ là nhà đồng tài trợ cho bộ phim “Terminator: Dark Fate” sắp tới đây, do hăng phim Mỹ Paramount Pictures thực hiện. Paramount thuộc sở hữu của tập đoàn Viacom Inc, tập đoàn phân phối bộ phim South Park.

Tự kiểm duyệt

Để được Trung Quốc bật đèn xanh, một số hăng phim Hollywood đă không ngần ngại tự kiểm duyệt để tránh bị Bắc Kinh phiền hà.
Có rất nhiều ví dụ về việc Hollywood tự kiểm duyệt trong thời gian gần đây. Trong kịch bản của “Pixels”, bộ phim hài khoa học viễn tưởng ra năm 2015 chẳng hạn, có một cảnh trong đó người ngoài hành tinh thổi tan Vạn Lư Trường Thành Trung Quốc. Thế nhưng, trong ấn bản phát hành tại Trung Quốc, cảnh này đă bị xóa bỏ.
Giới làm phim Hollywood cũng không ngần ngại ghi lại cảnh thật ở Trung Quốc và thêm vào cốt truyện của ḿnh những đoạn trong đó các nhân vật Trung Quốc là anh hùng. Ví dụ như trong bộ phim “The Martian” năm 2015, cơ quan vũ trụ của Trung Quốc đă trở thành cơ quan đă góp phần cứu một phi hành gia do tài tử Mỹ Matt Damon thủ vai, bị mắc kẹt trên sao Hỏa.
Đối với Reuters, sự cố mới đây liên quan đến Liên Đoàn Bóng Rổ Mỹ NBA đă nêu bật một rủi ro tương đối mới. Với sự phổ biến của các mạng xă hội, có rất nhiều khả năng là các ngôi sao của một bộ phim có thể đưa ra những b́nh luận làm mất ḷng chính quyền Trung Quốc, và điều này sẽ là mối đau đầu cho Hollywood v́ rất khó bịt miệng các diễn viên này.
Theo ông Marc Ganis, chủ tịch của Jiaflix, một công ty phát hành phim ảnh trực tuyến ở Trung Quốc th́ các hăng phim Mỹ không thể bảo tài tử của họ là không nói thế này hay thế kia… Họ chỉ c̣n nước hy vọng là diễn viên của họ biết suy nghĩ trước khi bắn đi một tin nhắn Twitter.
RFI