Cái chết của một ngôn ngữ: tiếng Việt Sài Gòn cũ

[ForexNews]

Trong văn chương nói lái cuả nước Việt ta thật phong phú và đa dạng.
Nhưng có một câu chuyện mà tôi thấy rất thâm thúy, và ưng ý nhất.
Câu chuyện này có lẽ nhiều bác trong này biết rồi. Có bác chưa biết, xin post lại:

Bà Đoàn thị Điểm nổi tiếng là văn hay chữ tốt. Bà được triều đình quý mến, trọng vọng. Bà thường dạy học cho các cung nữ, phi tần trong cung. Đi đâu cũng có kiệu hoa, lính tráng tiền hô hậu ủng dẹp đường. Một hôm khi ngồi trên kiệu về làng, mọi người bên đường đều cúi đầu kính cẩn, không ai dám nhìn thẳng vào mặt bà. Thế mà có một anh chàng ngông cuồng vẫn ngồi đuà giỡn trên cầu ao bèo, coi bà chẳng ra kí lô nào cả. Thấy lạ Bà mới cho kiệu dừng lại hỏi chàng ta vì lý do gì lại phạm thượng không cúi đầu chào?

Anh chàng ba gai này trả lời tỉnh bơ: Tôi đang bận Đá bèo nên không thấy.
- Bà Đoàn thị Điểm giận tái mặt, biết rằng mình đã gặp cao nhân, địch thủ rồi. Biết rằng tên này vô phép nhưng vẫn phục tài ứng biến. Bà nuốt giận lên kiệu đi tiếp.
- Cái hay cuả TQ theo tôi là đưa ra câu trả lời đúng lúc, đúng thời, đúng hoàn cảnh, dù chỉ là một câu nói lái tầm thường.

**** ANh chàng ngông này chính là Trạng Quỳnh, cũng thuộc loại thượng thưà về văn chương thi phú chẳng kém gì bà Đoàn thị Điểm, Cao bá Quát, Lương khải Siêu là bao nhiêu. Sau này Trạng Quỳnh bị Đoàn thị Điểm trả thù chơi cho một vố mà không thể đối đáp được. TQuỳnh nổi tiếng xuất khẩu như thần, phản ứng nhanh như gió mà cũng chịu thua. Câu đố này tới ngày hôm nay vẫn chưa ai đắp được hoàn hảo. Câu chuyện như sau, có thể không đúng chi tiết lắm, các Bác có thể bổ xung cho:

Trạng Quỳnh đem lòng mê mẩn bà DTĐ. Một hôm TQ rình bà đang tắm để coi trộm cho đã mắt. Thấy TQ đòi bà mở cửa ra. Bà ta ra câu đối nếu đáp trả được thì bà ta sẽ mời vào: "Da trắng vỗ bì bạch" TQ chịu thua, không trả lời được.

[ForexNews]

Tôi vừa post về Trạng Quỳnh xong, thì đã thấy Tigon viết xong rồi. Tư tưởng lớn lại gặp nhau rồi!!!!

[Tigon]

Tuy nhiên, trong một buổi tiệc sinh nhật tôi có nghe câu đối có tiếng lái. Câu chuyện rằng ở miền đồng quê sông Hậu nhân có buổi gặp gở của các thân hào trong làng. Trong câu chuyện qua lại, người ta nói về thời sự, đồng án, và văn chương. Có một chàng nọ, trong câu chuyện về văn chương với một cô, đã nói :

Nguyệt lão xe tơ, chỉ vàng tốt mối

Nàng đã trả lời là :

Đế Thích nhấp chén rượu trắng tái môi

Mới nghe qua, tưởng là chuyện câu đối với các điển tích. Nhưng thực sự Nguyệt lão và Đế Thích chẳng "ăn nhậu" (liên quan) gì đến hai người nầy. Họ chỉ hẹn ngày gặp nhau mà thôi. Chàng hẹn nàng tối mốt (tốt mối). Nàng không chịu, bảo là tối mai (tái môi).

Nói lái qua câu hò đối đáp giữa trai gái. Miền đồng bằng sông Cữu long, vào mùa cấy các thợ cấy nam nữ vừa làm việc vừa vui đùa qua chuyện tiếu lâm, hoặc qua những câu hò đối đáp giữa hai nhóm nam nữ. Ông Nam San (6) có ghi lại một số câu hò có tính cách rất "tả chân" sau đây, trong đó có cả luôn câu có tiếng lái.

Nam :

Thấy em gò má ửng hồng
Phải chi em đừng mắc cở thì anh bồng em hun.

Hoặc : Nước Tân Ba chảy ra Trà Cú
Em cấy khum lòi vú anh muốn hun

Phe nữ đáp :
…

Phú Điền có chị Tám Hai
Thuyền quyên hò mí, đối trai anh hùng

Tân Ba, Trà Cú, Phú Điền là những địa danh ở vùng đồng bằng Cữu Long. Mới đọc câu chót ít ai để ý đến tiếng lái vì gái thuyền quyên mà đối "trai anh hùng" thì rất là thuận tai và thuận nghĩa. Nhưng "đối trai" nói lái là đái trôi, vừa có nghĩa đen rõ ràng, khỏi giải thích, vừa có nghĩa bóng là phe nữ có cách hò thắng phe nam một cách dễ dàng. (Ông Nam San chú thích rằng : "Hò mí hay hò mép là hò đối đáp, thách thức, dòng do xuôi ngược, nói lái úp mở nói lên cái ẩn dụ của mình, miễn xuống câu ăn vận, đúng điệu là được).

Giai thoại về học sinh "Văn Bình". Trong chuyện chơi chữ của các học sinh và những nhà nho mà tôi đã đọc, thì chuyện sau đây (tôi nhớ không được rõ ràng về chi tiết và tên tuổi) nói lên sự đùa cợt bằng tiếng lái. Chuyện rằng có môt nhà nho nọ văn hay, chữ tốt, thi đậu cao, nhưng không chịu ra làm quan mà chỉ về vườn vui thú việc dạy học. Có một anh học trò nọ rất hay chữ và tự cao về tài của mình. Anh ta tên là Văn Bình. Anh đi tìm nhà nho nọ để thi thố tài đối đáp của mình. Trong lúc đi trên các con đường quê quanh co, anh ta gặp một ông câu cá, anh ta hỏi thăm lối đi. Ông câu hỏi tìm gặp nhà nho làm gì ? Anh sinh viên đáp là để đối đáp văn chương. Ngư ông nói nếu anh sinh viên đối được câu đối của ông thì ông sẽ dẫn đến nhà của nhà nho. Ông giao điều kiện là khi ra câu đối, ông chỉ nói ra từng chữ một và anh sinh viên phải đối lại từng chữ một. Anh sinh viên bằng lòng. Những chữ của câu đối là :

"Võ trắc đáo nam cô".

Anh sinh viên đối từng chữ là :

"Văn bình lai bắc cụ"

Vì khi đối là đối từng chữ một nên anh sinh viên không thể biết nội dung của cả câu. Khi xong, ngư ông bảo anh sinh viên đọc cả hai câu xem nghĩa là gì và giải thích cho ông nghe. Đọc lại, thấy câu đầu vô nghĩa. Nhưng đọc câu thư hai xong, Văn Bình vốn rất thông minh, biết ông câu dùng lối chơi chữ lái để nhạo anh ta. Anh ta cũng nhận ngay ra rằng chính ông câu là nhà nho mà anh đang tìm. Tôi không nhớ đoạn kết của câu chuyện nầy ra sau, và cũng không nhớ đã đọc ở sách nào.

Giai thoại Mã Qui – Qui Mã : Phần cuối của việc trích dẫn sách, có hai tiếng lái đã thành giai thoại rất hay. Trong Giai Phẩm Xuân Nhâm Ngọ Người Việt, Công Tử Hà Đông (1) có viết bài Mã Qui và Qui Mã. Năm ngọ nói chuyện mã là đúng quá rồi. Tác giả cho biết là hai từ nầy và câu chuyện liên hệ là do một "cây cười nhân dân nào đó ở Hà Nội" viết ra để làm chuyện tiếu lâm. Chuyện đại ý là vào đầu thập niên 1980, kinh tế VN xuống dóc phi mã, thê thảm. Người cầm đầu đảng và nhà nước vì lo lắng quá nên đến đền Ngọc Sơn ăn chay xin thần linh báo mộng giúp biện pháp cứu nước. Hai người đều được thần báo mộng. Người đầu thấy con ngựa và con rùa, người kia thì thấy con rùa và con ngựa. Tuy vô thần, nhưng tin mộng và tin ... thầy giải mộng. Hai người bèn nhờ thầy giải thích hộ. Thầy giảng rằng rùa là qui, ngựa là mã. Ông đầu thấy rùa và ngựa tức thấy qui mã, ông sau thấy ngựa và rùa tức thấy mã qui. Vậy theo điềm mộng thì thần có ý cho hai ông biết là : "muốn cứu vãn nước nhà hai ông phải qua Mĩ xin Mĩ (a) nó giúp, bao giờ Mĩ (a) nó qua nước mình thì tình hình nước mình mới khá được". Tác giả bài báo cũng có viết rằng là chuyện tiếu lâm (nói lái) nầy đã ra đời từ những năm đầu của thập niên 1980, khi chưa có dấu hiệu nào cho biết rằng Mỹ sẽ bang giao với VN. Tác giả bài báo đó viết tiếp là : "Hai mươi năm sau, chuyện mã qui qui mã thành sự thật”. Chú thích (a) do tôi thêm : các từ Mĩ nầy dùng " Ĩ " vì tiếng lái của qui mã = qua mĩ, và mã qui = mĩ qua).

Với những trích dẫn vừa qua, chúng ta thấy văn chương, văn thơ, trong sách báo hay video đều có nói lái rải rác đó đây từ Bắc chí Nam, từ quốc nội đến hải ngoại.

Những lối nói lái qua tiếu lâm truyền khẩu, hoặc được ghi chép lại.

Phần tiếp theo đây tôi sẽ ghi thêm những tiếng lái hay câu lái do tôi học hỏi hay lượm lặc trên con đường "tiếu lâm lái".

Nói lái trong câu đố : Lúc tôi còn nhỏ, tôi biết được những tiếng lái đầu tiên qua các câu đố. Thí dụ các câu đố sau đây :

a) – Ông cố ngoài Huế ông cố ai ? (xuất vật)
b) – Ông đánh cái chen, bà bảo đừng ? (xuất vật dụng).
Hoặc c) – Ghe chày chìm giữa biển đông, cái nốc nó mất cái công nó còn.(xuất vật).

Câu a) là "cái ô" ; vì cố ai = cái ô. Câu b) là cái "chân đèn" ; vì "chen…đừng = chưng đèn. Câu c) là "con còng", vì "công còn = con còng.

Nói Lái tên thú vật : Các câu sau đây nói lái về thú vật, thức ăn, địa danh, hay nói đùa cho vui :

Con óc con nhện, con ếch con nhọng ;
Con cò con sóc, con cóc con sò ;
Con công con rùa, con cua con rồng ;
Con cáo con bò, con cò con báo.

Hoặc :

Con cá đối nằm trên cối đá ;
Ông cò Lửa đứng ở cửa lò.

.
Nói lái về các loại canh :

Về thức ăn, trong bửa cơm của VN thường có ba món chánh : món mặn, món xào và món canh. Sau đây là câu lái đùa về canh :

"Anh Câu Bành đánh lộn với anh Kí Banh, ông Cai Cảnh làm biên bản, giải lên ông Cai Khoanh để thụ lý. Các câu trên thật ra là tên của bốn loại canh : canh bầu, canh bí, canh cải và canh khoai.

Nói lái về các địa danh :

Về địa danh chúng ta có một số câu sau đây :

Chợ Thủ Đức năm canh thức đủ ;
Chợ Đồng Tranh năm canh đành trông

Hoặc : Ra Thủ Đức năm năm thức đủ
Về Giồng Trôm tháng tháng dòm trông (4)

Hay các câu sau :

Đi chợ Búng coi chừng chúng bợ
Đến Hạ Long rát cổ họng la
Lên Bắc cạn, nghèo đành bán c. t
Vào Ba Thê cuộc sống bê tha
Vượt sông Đuống, xuống Đông lên bắc
Trèo Đèo Ngang trong lúc đang nghèo

Ngoài ra còn có câu sau đây liên quan đến địa danh và nói lái, và có thể dùng câu nầy làm vế đầu của câu đối. Vị nào đối hay xin ban cho một câu cho đối để chuyện thêm phong phú :

"Nếu chịu Bà Chở, Bà Chở sẽ chở xuống Chợ Bà Chiểu"

"Chở" vừa là tên của một bà vừa có nghĩa là đem đi bằng một phương tiện gia thông (chuyên chở). "Chịu Bà Chở" cũng có hai nghĩa : Thích bà có tên Chở hoặc, hoặc "đồng ý cho bà đó chở đi". Tiếng lái của chịu Bà Chở là chợ Bà Chiểu một địa danh rất quen thuộc ở vùng Sài Gòn.

Vùng Đồng Nai Cửu Long có hai câu đối rất độc đáo, và nổi danh sau đây để chỉ một chàng trai người Hốc môn, và một cô gái người Gò Công đang tình tự :

Trai Hốc Môn vừa hôn vừa móc,
Gái Gò Công vừa gồng vừa co.

Giai thoại nói lái về con Rồng Air VN :

Trước năm 1975, hàng không Air VN có dấu hiệu con rồng uốn khúc. Có một thời gian, không biết các cô tiếp viên phi hành có tư cách hống hách với khách hàng thế nào mà các vị viết báo đã cho Air VN một cái nick name để đời là Air Rồng Lộn. Các cô tiếp viên hóng hách cũng bị gọi là các cô rồng lộn. Tưởng một thời gian ngắn rồi mọi sự kiện sẽ bị quên lãng. Nhưng khốn nổi cứ 12 năm lại có một năm thìn, tức năm con rồng, cái nick name nầy lại được viết lại trên báo xuân, thành ra có thể nói đây là tiếng lái được các báo nhắc đến nhiều nhất, một tiếng lái để đời.

Những câu nói lái khác liên hệ đến con rồng.

Ông Đại Ngu có ghi hai câu đối sau đây :

Con Tiên Cháu Rồng, Lộn xuống hồng trần sung sướng nhỉ.
Mộng hùm thơ Rắn, Sai đâu con tạo đở đần cho".

Tác giả Đại Ngu có chú thích là chữ lái của "rắn sai" là "Rái săn", đọc theo giọng Hà Nội âm R thành âm D.

Ông cũng có ghi thêm về giai thoại Tú Mở đùa thi sĩ Ngọc Hồ như sau :

"Tú Mở viết bài thơ trào phúng có hai câu khá tục, chắc đã làm nữ sĩ Ngọc-Hồ phải căm giận :

Hồ tù ngán nổi con rồng lộn
Ngọc vết thương tình kẻ cố đeo"

(Tôi tò mò : Có lẽ bút hiệu Đại Ngu cũng là tiếng lái ?)

Nói lái bằng thơ để tuyên truyền : Tôi nhớ, có một hôm, theo thường lệ, tôi chỉ đọc lướt qua những tựa của các bài báo. Có một tựa có tên đại khái là : "Không phải thầy tu nhưng rất thù Tây”. Vì chưa đọc bài báo, nên không biết nội dung ra sao. Nhưng vì méo mó nghề nghiệp, tôi nhận ngay chữ thầy tu là tiếng lái của thù tây hay ngược lại. Chữ này làm tôi nhớ đên từ thầy tăng vì đó là tiếng lái của từ thằng tây. Số là trong thời kháng chiến chống Pháp giữa thập niên 1940, người ta truyền miệng trong dân chúng hai câu sau đây :

Chừng nào lúa mọc trên chì,
Voi đi trên giấy, rồi đời thầy tăng

Nói lái để cho mật thám không biết. Họ đồn đó là hai câu sấm "Trạng Trình". Hai câu sấm nầy được truyền miệng giống như ý sấm đã bắt đầu linh nghiệm vì lúa đã mọc trên chì : Pháp cho sản xuất tiền đồng xu và cắc bạc có hình cây lúa ; và cho lưu hành giấy bạc một trăm đồng có hình con voi. (Ai có tờ giấy "con voi" trong túi là dân khá giả vì một trăm đồng lúc đó bằng năm lần lương tháng của thầy giáo).


Còn tiếp...

[Tigon]

Tôi vừa post về Trạng Quỳnh xong, thì đã thấy Tigon viết xong rồi. Tư tưởng lớn lại gặp nhau rồi!!!!

Mời anh cứ tiếp tục . Tôi đi chơi . Khuya về

Tigon

[ForexNews]

Nói đến Đào duy Từ thì ai có học Sử đều biết. Ông là một thiên tài, xuất chúng về thơ văn, ứng đáp rất nhanh nhẹn. Bố vợ tương lai cuả ông cũng thuộc loại tài giỏi về thơ phú, giòng họ quan lại. Ông ta muốn thử tài thằng rể tương lai xem có đúng là tài giỏi như thiên hạ rao truyên hay không. Nếu Đào duy Từ đáp lại được thì ông mới đồng ý gả con gái cho.

Bố vợ mời Đào duy Từ uống trà. Ông ra câu đối như sau:
Hoa hữu sắc thì vô hương.
Hoa vô hương thì hữu sắc.
Hoa cứt lợn vô sắc lại vô hương.

Đào duy Từ thấy bí, vội chiêu một ngụm trà để câu giờ. Nếu đáp không được thì ê mặt lại mất vợ như chơi.. Trong lúc bí như vậy thì gọi thằng đầy tớ châm thêm trà để câu giờ. Chẳng hiểu làm sao hôm ấy thằng đầy tớ yếu bụng, khi châm thêm trà thì làm một cái tủn (đánh trung tiện). Đào duy Từ mắt sáng lên vì một ý tưởng nhen nhúm trong đầu. Đào duy Từ đáp lại bố vợ tương lai:

Địt kêu thì địt không thối.
Địt thối thì địt không kêu.
Địt khoai lang vừa kêu vừa thối.

Ông bố vợ giận lắm tưởng thằng con rể tương lai muốn chơi mình. Ông nghĩ thầm rằng mình đố hương với hoa cao thượng là vậy, mà thằng rể lại mang rắm với địt ra mà đáp trả lời thì thật là vô phép, hỗn láo. Tuy vậy hưá là phải giữ lời, một bên đối là cao thượng thì đáp lại phải là xấu xa mới xứng, cũng hay. Ông thầm phục thằng con rể nhanh trí, xưa nay chưa ai ứng khẩu hay ho và nhanh nhẹn như vậy. Ông đồng ý gả con gái cho Đào duy Từ.

Note: Đây là câu chuyện nghe người lớn kể lại thôi. FN nhớ lại và giúp vui cho các bác, chuyện có thật hay chế ra thì không dám chắc.

[Vân Nương]

Một lần khác, bà Điểm tắm ao, trên bờ ao có trồng cây cậy ( một loại cây cùng họ với cây hồng). Quỳnh ta trèo tít lên cây ấy mà nhòm. Bà Điểm ra câu đối , "Thằng Quỳnh ngồi trên cây cậy, dái đỏ hồng hồng." Trạng Quỳnh cũng chịu luôn. Đó là giai thọai nổi tiếng giữa hai văn nhân của nước ta .

[Tigon]

Lập câu đối , hoặc nói lái , giúp cho ngôn ngữ thêm phong phú , nhưng đó cũng lại là một cách giải trí trong dân gian . Tuy nhiên , câu nói lái lại nhiều khi rất tục ( thanh mà tục !)


Gom lại cho tiện ...

Ðất nước vừa phóng gi..., chính phủ có chính sách gom các tỉnh lại với nhau để dễ quản lý.

Vì vậy, các tỉnh được gom lại là:

Quảng Bình + Quảng Trị + Thừa Thiên Huế được đặt tên: Bình-Trị-Thiên.

Quãng Ngãi + Bình Ðịnh = Nghĩa Bình,

Phú Yên + Khánh Hòa = Phú Khánh..

Nhưng có 3 tỉnh không thể gom lại được với nhau là:

Kontum, Plei-ku, Daklak.

Vì không thể đặt tên được nên chính phủ quyết định không gom 3 tỉnh này !!!

( Tui hổng dám giải thích đâu )

Tigon

[Bui Lan Chi]

Lập câu đối , hoặc nói lái , giúp cho ngôn ngữ thêm phong phú , nhưng đó cũng lại là một cách giải trí trong dân gian . Tuy nhiên , câu nói lái lại nhiều khi rất tục ( thanh mà tục !)

Gom lại cho tiện ...

Ðất nước vừa phóng gi..., chính phủ có chính sách gom các tỉnh lại với nhau để dễ quản lý.

Nhưng có 3 tỉnh không thể gom lại được với nhau là:

Kontum, Plei-ku, Daklak.

Vì không thể đặt tên được nên chính phủ quyết định không gom 3 tỉnh này !!!

( Tui hổng dám giải thích đâu )

Tigon

Chị Tigon ạ,

Ba tỉnh mái nhà Tây Nguyên Kontum, Plei-ku, Daklak đã được các thái thú VC nhà ta trôm gọn dâng cho triều đình nhà Hán đóng quân, tàn phá và đào xới tan nát cả rồi.
Nay mai đây bọn Tàu sẽ gom 3 tỉnh này lại để khánh thành một tỉnh mới với cái tên là Tam Sơn (tựa như tên Tam Sa đấy thôi)
Nước VN mình sắp được Tàu cộng vào giải phóng "phỏng d..." rồi ! Cái chết của dân tộc Việt là uống nhầm vào liều thuốc (thuốc liều) độc hại của ĐCSVN !! Khi nào đem đổ bỏ thuốc Cộng Sản này thì VN mới có thể sống còn được !

[vanthanhtrinh]

Chị Tigon ạ,

Ba tỉnh mái nhà Tây Nguyên Kontum, Plei-ku, Daklak đã được các thái thú VC nhà ta trôm gọn dâng cho triều đình nhà Hán đóng quân, tàn phá và đào xới tan nát cả rồi.
Nay mai đây bọn Tàu sẽ gom 3 tỉnh này lại để khánh thành một tỉnh mới với cái tên là Tam Sơn (tựa như tên Tam Sa đấy thôi)
Nước VN mình sắp được Tàu cộng vào giải phóng "phỏng d..." rồi ! Cái chết của dân tộc Việt là uống nhầm vào liều thuốc (thuốc liều) độc hại của ĐCSVN !! Khi nào đem đổ bỏ thuốc Cộng Sản này thì VN mới có thể sống còn được !

Mấy bữa nay các bạn bàn về chử nghĩa hơi nhiều nên mệt .Cuối tuần tui lượm được trên net mấy câu ranh ngôn hầu quý vị cho rãn gân cốt đặng chiến đấu tuần tới:
"Làm giàu không khó.Khó ở chổ làm mãi không giàu."Và:
"Đời là bể khổ.Qua được bể khổ là qua đời."

[Mau_Than_68]

Quý vị hiểu được em bé này nói gì không?