Tôi là tôi nhưng tôi là cái ǵ? Thực ra câu hỏi này rất nhiều thế hệ từ cổ xưa đến ngày nay đều hỏi mà không có câu trả lời.
Đương nhiên tôi là tôi, bởi v́ nếu tôi không phải là tôi, th́ mệnh đề đó tự nó phủ định nó và trở nên vô nghĩa. Giống như nói cái ghế không phải là cái ghế, tự nó phủ định nó, cho nên cái ghế là cái ghế.
Thực ra th́ cá nhân tôi cũng chưa rơ về vấn đề này lắm, v́ nó rất khó hiểu. Nói theo đạo th́ nó nằm ngoài ngôn ngữ thế gian, người thường không thể lĩnh hội được.
Muốn hiểu về cái tôi th́ cũng như mọi vấn đề khác, chúng ta phải nh́n nó từ nhiều khía cạnh để rút ra các đặc điểm và tính chất của nó.
Như vậy th́ đầu tiên chúng ta phải xác định được cái tôi là cái ǵ để phân tích. Nhưng rốt cuộc, cũng chẳng ai xác định được cái này, cho nên chỉ là một ṿng luẩn quẩn. Cái tôi (tự ngă) là cái ǵ?
Tuy nhiên chúng ta hi vọng là một khi nó đă tồn tại, th́ nó sẽ để lộ ra các tính chất mà chúng ta có thể quan sát được vào một ngày nào đó trong tương lai.
Hiện giờ tôi mới chỉ đưa ra được định nghĩa cái tôi là ǵ, đó cũng là một bước tiến đáng kể, nhưng không thể xây dựng mô h́nh chuẩn về nó được.
Xin tạm nêu ra vài tính chất của cái tôi (tự ngă)
Tôi là duy nhất, không thể nói có hai tôi v́ điều này tự bản thân nó mâu thuẫn. Cũng không thể nói một nửa tôi, 1.5 tôi, chỉ có duy nhất một và chỉ một tôi mà thôi.
Tôi là duy nhất, tôi không thể được hợp thành. Nghĩa là tôi không thể bị chia nhỏ theo không gian. Thật vậy, nếu tôi bị chia nhỏ ra thành hai phần A và B, th́ A không phải là B, nghĩa là tôi không phải là chính tôi. Bạn thử nghĩ xem, nếu bạn nói, phần này là tôi, phần kia cũng là tôi, vậy hai phần đó có phải là một không? Nếu không phải là một th́ có phải tôi không phải là tôi hay không? Chính v́ vậy, nó là một điểm duy nhất, không thể phân chia.
Tôi không thay đổi theo thời gian, bởi v́ nếu tôi thay đổi theo thời gian th́ tôi không c̣n là tôi nữa.
Nếu hiểu được điều này bạn sẽ thấy những cái thuyết đại ngă tiểu ngă toàn là nhảm nhí. Đă là tôi th́ làm sao có thay đổi, có phân chia, có hoà nhập? Đă là tôi nghĩa là vĩnh cửu bất biến.
Nếu hiểu được điều này th́ bạn sẽ hiểu rằng, tự ngă nằm ngoài hợp chất, không gian và thời gian. Vậy nó không phải vật chất, không phải ư thức v́ vật chất và ư thức đều thay đổi theo thời gian. Nếu nói rằng tôi không tồn tại, đó là điều phi lư, tự ngă phải tồn tại, như Descarte nói, tôi tư duy, tôi tồn tại. Nhưng chính Descarte vẫn không biết cái tôi là cái ǵ. Vậy tự ngă nó là cái quái quỷ ǵ, tồn tại như thế nào? Trong khi nó đang hiện diện ngay ở đây và bây giờ, nhưng lại có những tính chất ḱ lạ như vậy? Những tính chất đó nằm ngoài mọi kinh nghiệm thế gian. Có lẽ chỉ có thể tự trách bản thân quá ngu dốt khi nó ở ngay trước mặt mà không thể hiểu được.
Nói như trên là nói ngắn gọn, c̣n để lấy ví dụ giải thích cặn kẽ cho người thường hiểu được th́ rất dài ḍng và mất công. Nhưng chính v́ biết những tính chất đó cho nên có thể nói tự ngă không thay đổi nên nó không mất đi khi chết. Tự ngă là bất tử. Bạn cho rằng chết là hết, nhưng bao nhiêu đời sống bạn vẫn đang hiện diện ở đây và bây giờ, và lúc nào cũng cho rằng ḿnh sẽ chết. Nhưng bạn đă bao giờ biết ḿnh chết hay chưa? Chưa bao giờ, bạn chưa bao giờ cảm nhận cái chết, bạn chưa bao giờ cảm nhận sự không tồn tại, bởi v́ không tồn tại là một thứ không thể cảm nhận được. Bạn chỉ tưởng tượng ra cái chết và sự không tồn tại mà thôi, trong khi thật ra bạn luôn luôn ở đây và bây giờ.
Cho nên người ta không nắm bắt được cái tôi nên người ta nắm những cái không phải là tôi, họ nhận suy nghĩ, cá tính, t́nh cảm, thân thể là tôi. Nhưng nói vắn tắt, tất cả cái ǵ có thể nắm bắt được đều thay đổi theo thời gian. Trong cái cơ thể này, bộ năo này, tinh thần này, không có một cái ǵ bất biến cả. Vẫn có cái bất biến, đó là cái nhận dạng (identity) nhưng thực ra nó là cái ǵ? Đơn giản nó là cái nhận dạng, cái identity này không đổi từ lúc sinh ra cho đến lúc chết, nhưng không ai biết và t́m ra được nó là cái ǵ. Hăy đơn giản chấp nhận nó là như vậy.
Đấy, tôi định nghĩa tự ngă là cái identity này, nó là một biểu hiện, tính chất của tự ngă, tức là duy nhất và không thay đổi. Ngoài cái này ra tôi chưa thấy có một cái ǵ khác không thay đổi cả. Bởi v́ chúng ta quá quen thuộc với cái identity này nên chúng ta coi nó là hiển nhiên, nhưng nếu lật ngược lại th́ nó chẳng hề hiển nhiên một chút nào. Cái identity này chính là cái không đổi, bạn uống thuốc độc th́ tương lai bạn chịu đau đớn, đó, nó cùng một cái identity chứ không phải người này làm rồi người khác chịu đâu. Nhưng không dễ mà t́m ra được cái identity này. Bạn đời này và bạn đời sau có chung một cái identity, cho nên không phải người này làm rồi người khác chịu đâu. Cũng giống như lúc thức lo lắng th́ trong mơ sinh ra giấc mộng, th́ cái người lúc thức và người trong mộng đều chung một cái identity dù thân thể, cá tính khác nhau.
Cho nên nếu coi sự sống là một hiện tượng ngẫu nhiên, lúc th́ con người, lúc th́ thú vật, nhưng cái identity nó vẫn ở đó, nó là một cái identity duy nhất xuyên qua các đời sống khác nhau. Khi đời sống dừng lại, tất cả đều dừng lại và chết, tên tuổi, ḍng họ, cơ thể, bộ năo, t́nh cảm, trí nhớ, nhân cách, tất cả đều chết, chỉ có duy nhất identity không chết, và đời sống sau, một đời sống khác hẳn, tên tuổi mới, cơ thể mới (người, thú vật) trí nhớ mới... nhưng vẫn là cái identity như cũ. Cho nên nó giống như một vở tuồng vậy, lúc th́ đóng vai này lúc lại đóng vai khác, giống như một giấc mơ, lúc th́ mơ làm vua làm quan lúc th́ mơ làm ăn mày làm thú vật, tựu chung lại vẫn là một cái identity mà thôi. Đó là luân hồi tức là sự xoay ṿng của đời sống.
Bởi v́ cái identity nó nằm ngoài vật chất, không gian và thời gian cho nên tôi tin rằng nó tồn tại xuyên qua Big Bang. Bởi v́ big bang chỉ là một hiện tượng của thế giới vật chất trong không gian và thời gian, nên nó không thể tác động đến cái identity này được. Nếu vũ trụ lúc đó nó không có khả năng tồn tại sinh vật như con người, th́ có lẽ cái identity nó tồn tại dưới dạng spirit, tức là tinh thần tự tưởng tượng ra như trong giấc mơ. Cho đến khi trái đất hoặc hành tinh h́nh thành th́ cái thế giới spirit nó bắt đầu có thân vật chất từ thú vật rồi lên đến con người.
Vô minh bao nhiêu kiếp sống, từ vô thuỷ, cái identity đó đă luôn như vậy, nó là chính bản thân chúng ta, mỗi người đều có một và chỉ một cái identity này mà thôi, không ai lẫn với ai cả. Cho nên không ai cứu được ai hoặc làm thay được ai cả. Mỗi người là một cái identity và một cái ḍng nhân quả riêng. Cho nên gọi nó là linh hồn cũng được, nó không chết, nó không mất, nhưng chẳng ai biết nó là cái ǵ. Hi vọng là đến một nền văn minh nào đó, người ta sẽ t́m ra được và mô h́nh hoá được nó. Tôi không hi vọng là trong đời sống này sẽ được chứng kiến điều đó. Nên nhớ là nó không bị chi phối bởi không gian và thời gian, cho nên quên hẳn vật lư học đi, nó nằm ngoài vật chất và ư thức nên không có thí nghiệm đo đạc ǵ được đâu. Công cụ duy nhất là logic và nhận thức của chính chúng ta. Có lẽ xây dựng mô h́nh về nó c̣n khó hơn thuyết tương đối hoặc lư thuyết vật lư tổng quát, tính chất của nó rất quái dị, hoặc có lẽ v́ chúng ta quá vô minh. Phải nói là nó rất b́nh dị mà chúng ta điên đảo vọng tưởng nên không thể nhận ra được.
Bài học thực tế là tự nhiên nhiều lúc trêu đùa chúng ta, nó tồn tại theo những cách tự thân của nó bất cần biết chúng ta thấy như vậy là hợp lư hay phi lư. Như thuyết tương đối, thuyết lượng tử, con người cho là phi lư th́ tự nhiên lại cho như thế là hợp lư. Làm ǵ được nhau? Chúng ta chỉ có thể kêu trời mà thôi, sao chơi khó nhau vậy? Tự ngă là chính bản thân mà chúng ta cũng không thể hiểu nổi. Nhưng kêu trời cũng chẳng thấu.
Hiện giờ tôi đang nghĩ đến mô h́nh đa vũ trụ, trong đó mỗi cái identity là một cái vũ trụ. Bởi v́ tính chất của cái identity như vậy nên nó biệt lập chẳng tương tác với cái ǵ th́ tự nó là một thế giới riêng từ vô thuỷ, mà mỗi người đều có một cái identity th́ nó phải là đa thế giới. Nhưng nói chung là mệt người, kệ nó đấy.
Bookmarks