Mùa đông năm 1977, nhiệt độ được thông báo là 1.7 độ, mặt hồ se lại như muốn đóng băng, chúng tôi vẫn phải đi lao động b́nh thường, lương thực, thực phẩm vẫn chỉ là sắn luộc và canh sắn (sắn được luộc cho nhừ, quậy ra cho nát, cho chút muối, nên gọi là canh sắn thực phẩm). Ngày ấy tôi mới thấm thía được ư nghĩa câu thơ "nỗi cơ cháy ruột, nỗi hàn xé da".
Đêm lạnh cóng, chúng tôi không thể nào ngủ được, ngồi quây nhau quanh đóng lửa giữa lán, tựa vào nhau mà ngủ. Gió rít qua phên nứa, ào ào trên tàng cây. Có những lúc có một sự thèm muốn mơ hồ là được nằm im trong ḷng đất ... ấm. Mùa đông năm ấy, 7 người trong chúng tôi đă ra đi, đă được giải thoát trong ḷng đất...
Thực t́nh, tôi không muốn nhớ lại những thống khổ của những năm tháng đă qua. Mọi điều, dẫu khốn cùng thế nào chăng nữa th́ đoạn đường chông gai đă vượt qua, khi nhớ lại, bỗng dưng trở thành những kỷ niệm thân thiết. Vậy mà 9 năm trên đất Bắc, kỷ niệm trở thành nỗi kinh hoàng trong những giấc mơ vùi đă trở thành nỗi ám ảnh trong suốt một đời người c̣n lại.
Cho đến tận bây giờ, khi nh́n thấy củ sắn, cả người tôi bỗng dưng nổi gai ốc. Trận say sắn, đă 21 năm trôi qua, vẫn c̣n nguyên cảm giác cũ. Tôi đă từng đọc "Người tù khổ sai" của Henry Charière, song so với chúng tôi, với những ngày lưu đày trên đất Bắc, Henry quả nhiên vẫn c̣n tốt phước hơn lũ chúng tôi nhiều lắm, bởi ngoài những nhục h́nh đày ải về thể xác, chúng tôi c̣n phải chịu đựng những đàn áp khốn nhục ở cả tinh thần.
Gánh gạch đúng một tuần lễ, chúng tôi được trả về trại. Chuyến cuối cùng của những viên gạch cuối cùng, tôi đi ngang qua căn nhà lụp xụp của người đàn bà già nua, đă đặt biết bao nhiêu hy vọng vào đoàn quân trở về giải phóng miền Bắc, và sự tuyệt vọng của không chỉ một ḿnh bà, tôi nh́n thấy bà ngồi trên thềm cửa ngơ ngác nh́n theo. Trong suốt bao nhiêu năm trời, không lúc nào tôi quên được h́nh ảnh đó. Cho đến tận hôm nay, trên mảnh đất tự do này, h́nh ảnh đau khổ, xỉa xói, mắng chửi của người đàn bà tuyệt vọng ấy không lúc nào nguôi ngoai trong ḷng tôi.
Q bị chuyển trại một cách đột ngột, vội vă và bị ngăn cấm tiếp xúc với các trại viên khác, khiến cả trại xôn xao. Dường như chúnng tôi bị phát giác là đă liên hệ với ông TỮ, nhưng sao chi có ḿnh Q mà không có biện pháp ǵ đối với tôi, hay là chỉ ḿnh Q đối với mối giây liên hệ với Mận mà tên quản chế bị Mận khinh bỉ hôm chợ phiên đă khiến y theo dơi để trả thù?
Nhưng tại sao không điều tra tôi về những việc làm của Q? Cũng may là khi về đến trại, hoặc ở chỗ đông người, chúng tôi đă giả tảng như không hề thân thiết.
Nhưng dẫu lư luận thế nào, tôi cũng đă hết sức cảnh giác, nhất là tôi nh́n thấy ánh mắt lấm lét của tên Bẩy, đội trưởng đội 6, tên mà chúng tôi đặt là "Bẩy xe lửa" v́ suốt ngày y thường la hét đội viên để lấy điểm với quản giáo.
Tôi nằm giữa hai người, anh Nguyễn Ngọc Hồ và Phan Đệ. Chiều hôm đó, thừa lúc vắng người, Đệ nói nhanh với tôi:
- Anh phải cẩn thận, quản giáo Ba ra lệnh cho em và anh Hồ phải theo dơi anh từng chút đấy!
Tôi có hai người bạn thân, Đương và Tiến từ hôm xuống tàu "Sông Hương" ra Bắc ngày 11.06.1976. Chúng tôi luôn ở bên nhau, từ trại T4 Xuân Hồng đến T3 Yên Bái, nhưng được ba tháng, kể từ khi về T3 AH. 800, chúng tôi bị tách rời, tôi đội 6, Tiến đội 4 và Đương đội 5 rau xanh. Tiến và Dương tính t́nh trầm tĩnh, giàu nghị lực, kiên tŕ và cương mănh, rất chí t́nh với anh em, tận tụy với mọi người.
Tôi th́ xốc nổi và bất chấp, nên đôi lúc thiếu sự cẩn trọng. Đương cao lớn, mà tiêu chuẩn trại giam cấp chỉ đủ cấp cho một đứa trẻ lên 10 sống vất vưởng. Tuy nhiên, bên cạnh Đương c̣n có Hiến, hiền ḥa và rất mực yêu thương Đương (cho đến tận hôm nay). Đó là ba người duy nhất trong trại mà tôi dám thổ lộ tâm sự.
- Mày vớ vẩn bỏ mẹ! Quyển sổ nhỏ của mày sao chưa đốt mẹ nó đi, c̣n giữ làm ǵ trong người? Mày chép cục c... ǵ trong đó vậy? Không phải là kế hoạch Bravo của chúng ta chứ?!
Tôi nhỏ nhẹ đáp lại cơn bực bội của Tiến:
- Đời nào tao lại ghi cái đó! Chỉ có mấy bài thơ!
Tiến gắt:
- Thơ cái con c...! Thơ là linh hồn lẩm cẩm của mày! Thôi đưa cái linh hồn ấy cho tao giữ!
Tiến toét miệng cười.
Tôi giao cho Tiến cuốn sổ, Tiến cười:
- Tao phải dấu thơ mày dưới háng!
Quyển sổ mỏng nhỏ tôi viết chữ li ti như con kiến vào những lúc lang thang một ḿnh trên núi cao với mẫu bút ch́ c̣n dấu được. Đương th́ bảo tôi:
- Cậu là cái đinh của Đặng Quang Ba, cậu phải hết sức cẩn thận, ráng nhẫn nhịn!
Đặng Quang Ba là tên quản giáo cực kỳ gian ác. Ngày hôm sau cũng không thấy ǵ, ngày sau nữa th́ cả trại được lệnh sửa soạn chuyển trại, lệnh rất chi tiết, căn dặn trại viên đừng bỏ sót đồ đạc, v́ khi ra khỏi trại th́ không thể trở vào khi trại đă bàn giao cho ban chỉ huy mới của một trại di chuyển từ Thanh Hóa đến, v́..... Tôi suy nghĩ rất lung, chưa bao giờ chúng tôi được báo trước bất cứ một cuộc chuyển trại nào, vậy th́ họ muốn ǵ, do đó, tôi chỉ sửa soạn mang theo số đồ đạc cần dùng.
Quả thật, ngày hôm sau, từng đội ra khỏi trại, đến từng nơi khác nhau, và bắt đầu cuộc kiểm nghiệm. Tất cả cởi bỏ hết quần áo, xổ tung hết đồ đạc, xét từng miếng giấy thuốc lá, từng đường tơ kẻ tóc... và v́ thế, tập thơ mỏng của tôi lọt vào tay quản giáo đội 4.
Tất cả trở về trại, sinh hoạt b́nh thường. Khi bị cật vấn, tuy Tiến khai là lượm được, nhưng rồi họ cũng t́m ra chủ nhân. Hai ngày trôi qua, đến lúc này có lo lắng cũng vô ích, tôi b́nh thản chờ đợi... Qua ngày thứ ba, tôi được lệnh ở nhà " làm việc", hai chữ "làm việc" hiền ḥa, thế mà bất cứ ai bị truyền đạt đều không khỏi lo âu.
Người "làm việc" với tôi khoảng trên 40 tuổi. Y chắc chắn là một cán bộ cấp cao của Đoàn 776, đang cắm cúi xem tập thơ mỏng của tôi, làm như cố ư không biết tôi đă vào pḥng. Một lúc sau, y ngửng đầu lên, nh́n tôi trừng trừng. Không hiểu sao tôi bỗng toét miệng cười. Gương mặt y xám lại khi thấy tôi lại dám cười, nghĩa là không sợ hăi; đúng ra th́ tôi cũng đổ lỳ, đến đâu th́ đến. Y đập bàn quát:
- A! Anh lại c̣n cười được à! Anh là thằng phản động, phản động trong tư tưởng, trong lời nói, phản động trong mắt nh́n, phản động trong cả nụ cười! Hừ! Chuyên chính sẽ nghiền nát anh như cám bụi!
Tôi nh́n thẳng vào mắt y, vẫn giữ nụ cười:
- Vâng, thưa ông! Cám ơn ông! Nghiền làm đôi cũng biến thành cát bụi, thậm chí không cần nghiền cũng biến thành cát bụi. Nghiền nát ra mất công lắm!
Tôi chờ đợi sự phẩn nộ của y, quát nạt của y, nhưng bỗng dưng tôi thấy y thoáng bối rối trong mắt, cơn phẫn nộ của y đột ngột giảm xuống, khuôn mặt y trở lại b́nh thường, nếu không nói là nhu ḥa; giọng y nhỏ nhẹ:
- Anh ngồi đi!
C̣n tiếp...
Bookmarks