Quan hệ song phương Mỹ - Trung là mối quan hệ quan trọng nhất trên hành tinh. Mọi thế cân bằng thế giới, chiến tranh, ḥa b́nh đều lệ thuộc nhiều vào tiến triển của mối quan hệ này. Bốn năm Donald Trump ngự trị ở Nhà Trắng đă làm cho quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trở nên căng thẳng trên cơ sở những tranh chấp thương mại. Hoa Kỳ giờ xem Trung Quốc là kẻ thù trên b́nh diện kinh tế và chiến lược. Vậy Trung Quốc có cái nh́n như thế nào về Mỹ ?
Hai nhà báo Jean-Marc Four và Franck Ballanger, trong mục « Nh́n từ phía khác » của đài phát thanh France Culture, đưa ra 5 điểm quan trọng giải thích v́ sao Trung Quốc tự tin cho ḿnh hơn hẳn Hoa Kỳ. RFI Tiếng Việt xin giới thiệu.

Địa lư thuận lợi

Về mặt kích cỡ, Trung Quốc và Hoa Kỳ có diện tích gần như bằng nhau (chưa tới 10 triệu cây số vuông) và một vị trí địa lư đặt hai nước trong thế mặt đối mặt, mà ranh giới tự nhiên là Thái B́nh Dương. Vùng duyên hải Trung Quốc cách các vùng lănh thổ của Mỹ như đảo Guam và quần đảo Bắc Marianna chưa tới 3.000 km.
Nhưng Trung Quốc tự thấy ḿnh lớn hơn và có vị trí tốt hơn đối thủ. Bởi v́, về dân số, Trung Quốc có đến 1,4 tỷ người dân, nhiều gấp 4 lần số dân của Mỹ và chiếm đến ¼ dân số thế giới.
Trung Quốc có vị trí địa chiến lược thuận lợi, nằm giữa tâm của thế giới mới, giữa ḷng một châu Á có mức tăng trưởng kinh tế cao và Bắc Kinh xem đây là vùng ảnh hưởng tự nhiên của ḿnh. Về mặt địa lư, Trung Quốc gần với các vùng Trung – Cận Đông, cả vùng Đông Phi hơn là Mỹ.

Ngàn năm lịch sử

Trung Quốc tự hào có nền văn hóa và lịch sử lâu đời hơn Mỹ. Dưới triều đại nhà Hán, Trung Quốc là quốc gia hùng mạnh nhất thế giới thời đó. Ảnh hưởng của Trung Quốc trải dài từ Bắc Triều Tiên ở phía bắc, đến Việt Nam ở phía nam, rồi qua cả Trung Á như Kirghizstan ở phía tây. Chính v́ thế mà Trung Quốc mới có dự án Con đường tơ lụa mới.
Đế chế Trung Hoa tồn tại trong nhiều thế kỷ, áp đặt nền văn hóa của ḿnh, nhất là trong suốt thời cai trị của người Măn Châu, thế kỷ XVIII. Đến thế kỷ XIX và thậm chí là đầu thế kỷ XX, Trung Quốc mới bị suy yếu dưới những đ̣n tấn công của phương Tây (đặc biệt là Anh và Pháp).
Trung Quốc ngày nay muốn lấy lại sức mạnh năm xưa bị mất, ao ước trả thù những đ̣n sỉ nhục phải hứng chịu thời đó, nhất là từ cuộc chiến nha phiến. Việc lấy lại thế mạnh ngày nay là một sự trở về công bằng cho trật tự của tự nhiên. Và đó c̣n là một sự phục thù cho việc phương Tây áp đặt Trung Quốc dưới chế độ « bán thuộc địa » vào thế kỷ 19.
Ngược lại, Trung Quốc coi Hoa Kỳ chỉ là một cường quốc mới. Nh́n theo ḍng chảy Lịch sử, Hoa Kỳ chỉ thống trị thế giới từ nửa sau thế kỷ XX. Từng là đồng minh trong Đệ Nhị Thế Chiến, rồi là đối thủ thông qua các cuộc chiến ủy nhiệm Triều Tiên và Việt Nam, quan hệ Mỹ - Trung lúc thăng – khi Washington chính thức nh́n nhận Trung Quốc năm 1979 – lúc trầm, như cuộc chiến thương mại dưới thời Donald Trump.
Nhưng điều cốt yếu, nh́n từ Trung Quốc, là Lịch sử, theo đúng nghĩa của nó, được h́nh thành từ sự thống trị của Trung Quốc nhiều hơn là Mỹ.

Kinh tế quan hệ phụ thuộc chặt chẽ

Kinh tế, tiêu chí chủ đạo trong một mối quan hệ được cho là phức tạp. Là hai nước giầu nhất hành tinh, có GDP cao nhất thế giới, nhưng Trung Quốc xem Hoa Kỳ là một đối thủ cần phải đánh bật, và là một đối tác không thể thiếu để phát triển các ngành công nghệ mới cũng như kỹ thuật số. Thế nên, về mặt kinh tế, hai nước này lệ thuộc chặt chẽ với nhau.
Hiện tại, Trung Quốc đang dần bắt kịp Hoa Kỳ, và rất có thể vượt qua Mỹ trước năm 2030. Thoạt nh́n, quan hệ thương mại bị mất cân đối, có lợi cho Trung Quốc. Mức xuất khẩu của Trung Quốc cao gấp 4 lần so với mức nhập khẩu hàng Mỹ vào nước này. Thặng dư mậu dịch của Trung Quốc c̣n tăng mạnh do dịch bệnh Covid-19 hoành hành, làm tê liệt nền kinh tế Mỹ.
Hơn nữa, các nhà đầu tư Trung Quốc là những chủ nợ hàng đầu của Mỹ, ước tính lên đến hàng ngh́n tỷ đô la. Một con số to lớn ! Nhưng trong chiều ngược lại, Trung Quốc cũng mắc nợ, nên cũng cần đến Mỹ, vốn dĩ là đầu ra lớn cho ngành xuất khẩu Trung Quốc như may mặc, công nghệ. Những ḍng sản phẩm vận hành cỗ máy kinh tế Trung Quốc, cho phép nuôi sống hơn 1,4 tỷ dân.
Thế nên, chiến lược đề ra của Bắc Kinh là giờ hạn chế dần sự lệ thuộc vào Mỹ bằng cách phát triển tiêu thụ nội địa, khởi xướng dự án « Con đường tơ lụa mới » sang Trung Đông, châu Âu, châu Phi và nhất là kư kết các thỏa thuận thương mại mới như những ǵ diễn ra gần đây với Liên Hiệp Châu Âu, với các nước láng giềng trong khu vực châu Á – Thái B́nh Dương. Và Trung Quốc hy vọng soán ngôi đối thủ.

Luật lệ

Hiện có hai kiểu tranh chấp lớn giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Kiểu thứ nhất đang diễn ra chính là cuộc chiến thương mại. Năm 2018, Washington áp đặt một loạt các mức thuế quan nhắm vào hàng hóa Trung Quốc, tương đương với nhiều trăm tỷ đô la. Nhưng Bắc Kinh cũng không ngần ngại đáp trả tương tự.
Thương chiến gia tăng khi Washington cáo buộc các hăng sản xuất điện thoại và kỹ thuật số, mạng 5G, các loại thẻ nhớ của Trung Quốc như Hoa Vi, Tik Tok… là những dụng cụ dọ thám tiềm tàng cho chính quyền Bắc Kinh.
Căng thẳng thứ hai liên quan đến Đài Loan, và rộng ra hơn nữa là t́nh h́nh Biển Đông. Từ năm 1949, Đài Loan được cho là độc lập trên thực tế, dù là Trung Quốc vẫn xem ḥn đảo tự trị này như là một phần của lănh thổ. Hoa Kỳ hiện tại vẫn là đồng minh của Đài Loan, và một trong những cử chỉ sau cùng của chính quyền Trump là cho dỡ bỏ toàn bộ mọi hạn chế tiếp xúc giữa các quan chức Mỹ và Đài Loan.
Nh́n từ Trung Quốc, đây quả thật là một hành động thách đố, « một hướng đi nguy hiểm ». Trung Quốc không ngừng mở rộng các hoạt động quân sự trong toàn khu vực ở phía nam Đài Loan, khi cho thành lập nhiều căn cứ mới như xung quanh quần đảo Trường Sa. Đối với Washington, ở đây có một vấn đề pháp lư : Tự do lưu thông trong khu vực bị đe dọa.
Căng thẳng quân sự v́ thế gia tăng, và ngay chính tại khu vực điển h́nh nhất trên thế giới này mà Tập Cận B́nh chọn để « phô trương sức mạnh » với Hoa Kỳ.

Tâm lư xă hội học



Đây có lẽ là một yếu tố khá thú vị trong cuộc đọ sức Mỹ - Trung. Một tấm ảnh năm 2018 cho thấy quang cảnh một phiên đàm phán thương mại giữa hai nước. Thoạt nh́n tấm ảnh có vẻ tầm thường : Một chiếc bàn dài, mỗi bên một phái đoàn. Nhưng khi nh́n kỹ, một chi tiết đập vào mắt : ở bên trái là phái đoàn Trung Quốc, tuổi trung b́nh tầm 40. Bên phải là Hoa Kỳ, độ chừng 70 tuổi.
Trên mạng xă hội Vi Bác (Weibo), h́nh ảnh này có tính biểu tượng : Trung Quốc là hiện thân của tương lai, của sự hiện đại. Trung Quốc đang trên đà thay thế một nước Mỹ già nua và lỗi thời.

Nh́n từ Trung Quốc, « mô h́nh Mỹ » đang bị suy thoái, sắp lỗi thời. Tập Cận B́nh tin rằng « mô h́nh của Trung Quốc » (dựa trên tăng trưởng kinh tế và chuyên chế chính trị) mới là tốt nhất, hiệu quả hơn. Trung Quốc chỉ có 4.600 người chết v́ Covid-19 (?), trong khi Hoa Kỳ có đến gần 400 ngàn người.
Virus có đến từ Vũ Hán hay không, đối với Bắc Kinh, điều đó không quan trọng và phủi mọi trách nhiệm. Chỉ biết rằng kể từ giờ Trung Quốc tiến lên trên mọi mặt kể cả những lĩnh vực có tính biểu tượng cho sức mạnh Hoa Kỳ như chinh phục không gian, trí thông minh nhân tạo, kỹ thuật số. Và nhất là, Bắc Kinh cũng không phải bận tâm đến những chỉ trích của Hoa Kỳ về các vấn đề dân chủ, tự do, Hồng Kông hay người Duy Ngô Nhĩ.
Cho nên, khó có thể dự đoán chuyện tiếp theo. Có một điều chắc chắn là nhóm cộng sự của ông Biden, người biết rơ Trung Quốc ngay từ năm 1979, cũng sẽ không gặp dễ dàng ǵ hơn so với chính quyền Donald Trump. Đối đầu Mỹ - Trung vẫn sẽ tiếp tục và mang tính cấu trúc, diễn ra trên mọi b́nh diện : Kinh tế, Công nghệ, Địa chiến lược và Ư thức hệ.

Đài Loan, phép thử đầu tiên cho chính sách Trung Quốc của chính quyền Biden


China tests Biden on Taiwan ( (Source photos by AP, Reuters and Kyodo))


Chính quyền của tân tổng thống Mỹ Joe Biden vừa mới chính thức hoạt động được ba hôm đă phải đối mặt với thách thức Trung Quốc. Bắc Kinh liên tục có những hành động hăm dọa quân sự Đài Loan. Những động thái mang tính khiêu khích, thăm ḍ, buộc chính quyền mới Washington phản ứng tức thời và có một chiến lược dài hơi đấu với Trung Quốc.

Ngày 23 và 24/01/2021, Trung Quốc điều 8 máy bay ném bom và hơn chục chiến đấu cơ xâm nhập vùng nhận dạng pḥng không (ADIZ) của Đài Loan. Trước đó ít ngày, Quốc Hội Trung Quốc thông qua luật cho phép lực lượng cảnh sát biển được nổ súng tấn công vào các tàu nước ngoài xâm phạm lănh thổ cũng như phá hoại các cơ sở thuộc chủ quyền của Trung Quốc. Những động thái tạo căng thẳng trong khu vực Biển Đông và đặc biệt khiêu khích quân sự đe dọa Đài Loan rơ ràng ẩn chứa một thông điệp gửi đến nước Mỹ, vào đúng lúc chính quyền thuộc phe Dân Chủ của ông Joe Biden vừa nhậm chức. Trước đó, chính quyền của Donald Trump vẫn duy tŕ đến phút cuối quyết tâm chống Trung Quốc, cũng như công khai ủng hộ Đài Loan.

Joe Biden chắc chắn sẽ phải xác định chính sách đối với Trung Quốc khẩn trương hơn so với dự kiến. Tân tổng thống Mỹ bị đặt trước sự lựa chọn lưỡng nan : Phủ nhận hoàn toàn chính sách Trung Quốc của chính quyền cũ th́ sẽ bị quy kết là yếu đuối, nhưng tiếp tục các quyết định của chính quyền Trump th́ có thể gây khó khăn cho việc nối lại đối thoại Washington - Bắc kinh trên hồ sơ khác, chẳng hạn thương mại.

Tuy nhiên, ngay từ những ngày đầu tiên, chính quyền Biden rơ ràng đă chọn cách cứng rắn và tiếp tục ủng hộ Đài Loan. Nếu Trung Quốc muốn thử phản ứng của tân tổng thống Mỹ Joe Biden bằng một chiến dịch quân sự quy mô như những hôm vừa rồi, th́ chắc chắn Bắc Kinh sẽ phải nhận lại đường lối cứng rắn của Washington, bởi v́ bảo vệ Đài Loan là một chủ đề hiếm hoi có nhiều sự đồng thuận trong chính giới Hoa Kỳ.
Ngoài ra, cả hai viện Quốc Hội Mỹ đă nhất trí quan điểm coi Trung Quốc là đối thủ chiến lược số 1 của Hoa Kỳ. Bởi thế, ngay trong ngày 23/01, bộ Ngoại Giao Mỹ đă tuyên bố « sự ủng hộ của Hoa Kỳ dành cho Đài Loan vững như bàn thạch » cho dù Trung Quốc có « hăm dọa » thế nào đi chăng nữa. Đây là phản ứng đầu tiên của tân chính quyền Mỹ trong vấn đề Đài Loan kể từ khi ông Joe Biden nhậm chức tổng thống vào ngày 20/01. Washington c̣n yêu cầu Bắc Kinh « chấm dứt gây áp lực quân sự, ngoại giao và kinh tế đối với Đài Loan ». Như vậy là thông điệp của tân chính quyền Mỹ đă rơ ràng.

Giới quan sát nhận thấy, t́nh h́nh quan hệ Mỹ- Đài Loan sẽ không thay đổi, thậm chí c̣n cứng rắn hơn dưới chính quyền Joe Biden. Một tín hiệu đă được báo chí nói đến nhiều là trong tuyên thệ nhậm chức của ông Joe Biden tại đồi Capitol hôm 20/01, đại diện của chính quyền Đài Loan tại Mỹ đă được mời dự, điều chưa từng có kể từ năm 1979, khi Trung - Mỹ thiết lập quan hệ ngoại giao.
Trong cuộc điều trần hôm 19/01 trước Quốc Hội để được thông qua bổ nhiệm ngoại trưởng Mỹ, ông Antony Blinken đă liên tục quả quyết rằng Hoa Kỳ « có thể chiến thắng cuộc tranh đua với Trung Quốc » (Nếu tuyên bố nói "có thể" tức sẽ không chắc?_Vinh Nguyen), đồng thời khẳng định siêu cường đối địch đó là « thách thức lớn nhất » và « Donald Trump đă đúng khi có lập tường cứng rắn hơn với Trung Quốc ».

Tới đây, Washington sẽ c̣n phải đối mặt với Trung Quốc trong nhiều hồ sơ, như thương mại, Biển Đông, nhân quyền … Như Antony Blinken đă tuyên bố th́ Hoa Kỳ sẽ phải « đối mặt với Trung Quốc trên thế mạnh chứ không phải yếu kém ». Đài Loan trở thành tâm điểm chú ư trong chính sách đối với Trung Quốc của chính quyền mới ở Washington. Đài Loan sẽ là phép thử đầu tiên cho chính sách đối với Trung Quốc của chính quyền Joe Biden.
BlackHole tổng hợp từ RFI

____________________ _________

Tạm b́nh

Giữa t́nh h́nh lúc này mà ĐDC kêu gào đ̣i luận tội Trump cho bằng được, tôi tự hỏi họ làm như thế v́ nước Mỹ hay v́ đảng phái? Và tiền thuế của dân cùng công sức của các nhân viên CP sẽ lại đổ vào phiên ṭa này thay v́ nó nên dùng vào nhiều việc khác lợi ích cho dân cho nước đặc biệt trong lúc này. Thượng nghị sĩ Marco Rubio gọi phiên xử là một việc làm ngu ngốc (trong thời điểm này) , ông nói "Điều đầu tiên, tôi nghĩ phiên xét xử là một điều ngu ngốc. Lửa đang cháy rực ở đất nước này và phiên luận tội giống như đổ thêm xăng vào đám cháy đó", thượng nghị sĩ đại diện cho tiểu bang Florida ám chỉ nước Mỹ đang đối mặt với bao nhiêu vấn đề cấp bách cả nội lẫn ngoại khác. Ông nhấn mạnh “đó không phải là điều tốt cho nước Mỹ -“ Chính quyền mới nên dùng thời giờ, trí lực và sự tập trung trên nhiều vấn đề quốc gia cấp thiết và sinh tử khác quan trọng hơn nhiều chẳng hạn như chủ đề bài post này là một. Uy tín của nước Mỹ trước TG là ở đây và những vấn đề tối hệ khác chứ không phải từ phiên đàn hặc mà chỉ riêng ĐDC hả hê và thỏa măn một khi buộc tội được Trump!
Tiến tŕnh xét xử luận tội Donald Trump chính thức được khởi động ngày 09/2, Cả nước Mỹ sẽ lại bu vào chuyện này như lần đàn hặc đầu tiên và kết quả chẳng đi tới đâu, phải có ít nhất 17 thượng nghị sĩ Cộng ḥa nghiêng về tổng số 50 thượng nghĩ sĩ Dân chủ trong Thương viện 100 thành viên th́ mới có thể buộc tội ông Trump được. Con số 2/3 cũng được cho không thể đạt được . Ông Trump vẫn là một thế lực mạnh mẽ trong đảng Cộng ḥa và chẳng thể ngăn được ông ấy ra ứng cử tiếp.
Trong khi Trung Quốc bên ngoài một ḿnh một chợ . . . khỏe re. (BH)