Nử Tướng Bùi Thị Xuân
Vị nữ tướng mang tên mùa xuân và tấm ḷng trung liệt ngh́n đời vẫn lưu truyền - Kỳ 1
B́nh luậnMinh Bảo • 11:30, 28/01/20• 539 lượt xem
Xuân này ta hăy cùng xem lại những trang sử ghi chép tấm ḷng trung liệt tuyệt vời của một vị nữ tướng mang tên mùa Xuân.
Xưa nay ḷng trung nghĩa đâu chỉ là khí phách riêng của đấng nam nhi đại trượng phu... xuân này ta hăy cùng xem lại những trang sử ghi chép tấm ḷng trung liệt tuyệt vời của một vị nữ tướng mang tên mùa Xuân: nữ tướng Bùi Thị Xuân, người đă cống hiến toàn bộ cuộc đời và tài năng của ḿnh cho sự thành công của triều đại Tây Sơn...
"Xưa nay khăn yếm vượt mày râu
Bùi thị phu nhân đứng bậc đầu
Chém tướng chặt cờ khoe kiếm sắc
Vào thần ra quỷ tỏ mưa sâu
Quên nhà nợ nước đem toan trước
V́ nước thù nhà để tính sau
Tài đức ngh́n thu c̣n nức tiếng
Non cần chảy ngọc bởi v́ đâu?"
(Khuyết danh).
“Trung nghĩa” hay “trung quân ái quốc” là những phẩm chất, giá trị đạo đức hàng ngh́n năm qua vẫn được đề cao trong văn hóa truyền thống. Giá trị tốt đẹp này phần lớn bắt nguồn từ Nho giáo. Nó chẳng những là nền tảng tư tưởng để các vĩ nhân xây dựng nên các triều đại huy hoàng, mà c̣n là tín điều có thể giúp cho quốc gia được bảo vệ trong lúc nguy nan bởi những trung thần nghĩa sĩ lẫm liệt. Có lẽ v́ thế mà tấm gương trung nghĩa đă và sẽ luôn là những câu chuyện lay động ḷng người, dù cho lịch sử đă trải qua bao nhiêu thế hệ. Có thể nhiều người Việt không thuộc lịch sử nước nhà, nhưng chắc chắn rất nhiều người vẫn ghi nhớ câu nói hiên ngang của Thái sư Trần Thủ Độ “Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin Bệ hạ đừng lo” hoặc rơi lệ trước lời trăn trối “khoan sức dân” làm “thượng sách giữ nước” đầy trí tuệ của Hưng Đạo Vương. Tuy nhiên, ḷng trung nghĩa đâu chỉ là khí phách riêng của đấng nam nhi đại trượng phu hoặc các anh hùng tài ba cái thế... xuân này ta hăy cùng xem lại những trang sử ghi chép tấm ḷng trung liệt tuyệt vời của một vị nữ tướng mang tên mùa Xuân: nữ tướng Bùi Thị Xuân, người đă cống hiến toàn bộ cuộc đời và tài năng của ḿnh cho sự thành công của triều đại Tây Sơn.
Nữ tướng Bùi Thị Xuân, người đă cống hiến toàn bộ cuộc đời và tài năng của ḿnh cho sự thành công của triều đại Tây Sơn. (Ảnh chụp màn h́nh Youtube)
Tuổi nhỏ chí cao, xếp bút nghiên theo nghề cung kiếm
Bùi Thị Xuân - chữ Hán: 裴氏春 (1752–1802), là con của Bùi Đắc Chí, gọi Bùi Đắc Tuyên là chú, vốn người ấp Xuân Ḥa, thôn An Ḥa, thuộc Thời Đôn, huyện Tuy Viễn, nay thuộc xă Tây Xuân, huyện Tây Sơn. Vùng rừng núi ấp Xuân Ḥa này phía tây liền với Phú Phong, phía đông lấy suối làm ranh giới, nam cận núi, bắc giáp sông, địa thế hiểm yếu phi thường nên con người ở đây có phần nhiều cá tính mạnh mẽ và chuộng vơ hơn văn.
Có lẽ v́ thế mà trời khiến cho Bùi Thị Xuân từ nhỏ đă xinh đẹp lại c̣n có sức mạnh bẩm sinh, là thiên bẩm của một nhân tài hàng đầu cho vơ học. Nên dù lớn lên trong gia đ́nh khá giả, được học hành đàng hoàng, đầy đủ công dung ngôn hạnh, nổi tiếng viết chữ đẹp nhưng trong ḷng bà chỉ muốn học theo gương Hai Bà Trưng, Bà Triệu chứ không muốn lấy chồng sinh con như những nữ nhân b́nh thường khác.
Việc phải đến đă đến. Vào năm 12 tuổi khi đến trường làng học, nhân lúc thầy đồ có việc ra ngoài, giao lớp lại cho trưởng tràng coi sóc. Bọn học tṛ nam muốn đem Bùi Thị Xuân ra giễu cợt bèn ra câu đối : “Ngoài trai trong gái, dưa cải dưa môn”.
Một người trong bọn đối lại:
“Đứng Xuân ngồi thung, lá vông lá chóc”. Cả bọn cười ầm lên. Bà giận đỏ mặt, vung tay ra quyền tới tấp vào hai người ấy rồi bỏ về, từ ấy quyết theo nghiệp vơ.
Sau khi bỏ văn học vơ, mấy năm sau tài nghệ vơ công của Bùi Thị Xuân tăng tiến vượt bậc và nổi danh khắp vùng. Tương truyền Bùi Thị Xuân được một bà lăo bí ẩn dạy dỗ rất nhiều năm vào ban đêm.
Trích sử:
“Trước kia không biết Bùi Thị Xuân học vơ với ai và học vào lúc nào. Nhưng từ khi bỏ học văn th́ đêm đêm có một lăo bà đến dạy. Dạy từ đầu hôm đến gà gáy lần thứ nhất th́ bà lăo lui gót. Không ai hiểu lai lịch ra sao. Suốt ba năm trời, trừ những khi mưa gió, đêm nào bà lăo cũng đến cũng đi đúng giờ giấc. Dạy quyền, dạy song kiếm. Rồi dạy cách nhảy cao nhảy xa. Nhảy cao th́ cột hai bao cát nơi chân mà nhảy, ban đầu bao nhỏ, rồi đổi bao to dần, cuối cùng mới nhảy chân không. C̣n nhảy xa th́ ban đầu dùng sào, sau dùng tre tươi ngoài bụi, níu đọt uốn cong xuống thấp rồi nương theo sức bung của cây mà nhảy. Đêm học ngày tập. Đến 15 tuổi th́ tài nghệ đă điêu luyện.
Một hôm bà lăo đến, cầm tay Bùi Thị Xuân khóc và nói:
-Ta có duyên cùng con chỉ bấy nhiêu. Đêm nay ta đến từ biệt con.
Bùi Thị Xuân khóc theo và nài nỉ xin cho biết tánh danh và quê quán.
Bà lăo đáp: - Ta ở gần đây. Trong ba hôm nữa con sẽ biết tin tức. Nhưng con phải giữ bí mật. Nói rồi, vụt một cái biến mất.
Ba hôm sau, ở thôn An Vinh có một đám ma của một bà lăo. Bà lăo nhà nghèo, góa bụa, sống với vợ chồng người con gái làm nghề nông. Khi Bùi Thị Xuân được tin, t́m đến th́ việc chôn cất đă xong. Biết bà lăo đây chính là thầy ḿnh, nhưng nhớ lời thầy dặn, chỉ điếu tang như một người thường. Về nhà mới đợi lúc khuya vắng, thiết hương án nơi vườn dạy vơ mà thành phục. Nhưng chỉ để tâm tang”.
(Trích: Nhà Tây Sơn - Quách Tấn Quách Giao).
Đến nay người ta vẫn không biết lai lịch bà lăo ấy nhưng qua những chiến tích vơ công tung hoành sa trường không địch thủ của Bùi Thị Xuân th́ chắc hẳn Sư phụ lăo phụ nhân kia cũng là một tuyệt thế cao thủ ẩn danh nơi giang hồ (theo cụ Bùi Sơn Nhi ở Xuân Ḥa th́ đó là bà cao tổ của ông Hương mục Ngạc, một vơ sư trứ danh ở An Vinh, thời Pháp thuộc).
Với những chiến tích vơ công tung hoành sa trường không địch thủ của Bùi Thị Xuân th́ chắc hẳn Sư phụ lăo phụ nhân kia cũng là một tuyệt thế cao thủ ẩn danh nơi giang hồ. (Ảnh chụp màn h́nh Youtube)
Theo gương Trưng chúa, trai anh kiệt mới xứng thành đôi
Trưng Nữ Vương khi xưa khởi sự có dưới tay một đạo quân các nữ tướng nữ binh hết sức tinh nhuệ làm khiếp vía quân thù. Hơn ngh́n năm sau ở đất Tây Sơn nay lại có Bùi Thị Xuân muốn học theo Trưng chúa, thế nên ông Trời cũng an bài cho bà thành lập một đạo quân như thế:
“Một hôm Bùi Thị Xuân ở ngoài về, t́nh cờ thấy đứa ở gái dùng hai chiếc đũa bếp làm kiếm múa. Múa đúng bài bản phép tắc. Bùi Thị Xuân giật ḿnh! Té ra cô ả ngày ngày thấy tiểu chủ múa kiếm, bắt chước múa theo, lâu thành quen tay. Đợi cô ả múa hết bài, Bùi Thị Xuân chạy đến ôm chầm, và khen: Em giỏi, em giỏi lắm! Từ ấy cho cô ả dùng gươm thiệt mà tập. Lại rủ chị em trong xóm ai muốn học vơ học kiếm th́ ban đêm rảnh việc đến nhà, Bùi Thị Xuân dạy cho. Không mấy lúc nhà họ Bùi trở thành trường dạy vơ. Đệ tử từ năm ba người trong xóm vụt nhảy lên hàng chục, hàng vài ba chục”.
(Trích: Nhà Tây Sơn - Quách Tấn Quách Giao).
Lớp vơ gia đ́nh của Bùi Thị Xuân ai ngờ được sau này có thể cho ra ḷ những nữ tướng kiệt xuất nhất cho nhà Tây Sơn, tục gọi là Tây Sơn Ngũ Phụng Thư. Họ gồm có:
Bùi Thị Nhạn (sau này là vợ vua Quang Trung);
Nguyễn Thị Dung (vợ tướng Trương Đăng Đồ nhà Tây Sơn);
Huỳnh Thị Cúc (nữ tướng dưới quyền Bùi Thị Xuân);
Trần Thị Lan (sau này là vợ đô đốc Nguyễn Văn Tuyết);
Năm người phụ nữ tài danh tụ cùng một chỗ đă làm nên kỳ tích. Họ đă cùng nhau tổ chức, huấn luyện và điều khiển một đoàn tượng binh gồm một trăm thớt voi và một đoàn nữ binh trên hai ngàn người cho nhà Tây Sơn. Ai cũng biết tượng binh chính là bảo bối trên chiến trường và uy danh của các danh tướng Tây Sơn từ Trần Quang Diệu đến Nguyễn Huệ đều là được lập nên trên bành voi chiến.
V́ cho rằng chuyện lập gia đ́nh không quan trọng và để chuyên tâm theo nghiệp cung kiếm, nên mặc dù là người có nhan sắc, lại đă hơn 20 tuổi rồi nhưng Bùi Thị Xuân vẫn ở vậy một ḿnh. Có lẽ cũng một phần v́ xứ Tây Sơn chưa có anh tài nào đủ khả năng lọt vào mắt xanh của bà.
Nhưng trời cao không phụ người chí lớn, Ngài chẳng những an bài cho Bùi Thị Xuân gặp gỡ và kết duyên cùng một bậc quân tử tài đức vẹn toàn mà c̣n có thể cùng bà làm nên công nghiệp hiển hách cho nhà Tây Sơn, đó là danh tướng Trần Quang Diệu:
“Một hôm Bùi Thị Xuân cùng vài cô học tṛ đi săn ở vùng núi Thuận Ninh, xảy gặp một tráng sĩ đương đánh cùng một mănh hổ. Tráng sĩ ḿnh đầy máu me, sức đă sắp đuối. Hổ hung hăng chụp vấu. Bùi Thị Xuân hét lên một tiếng, rút song kiếm xáp vào cứu tráng sĩ. Hổ bỏ tráng sĩ, đánh cùng Bùi Thị Xuân. Hổ đă lanh, tránh khỏi những nhát kiếm hiểm độc, Bùi Thị Xuân lại càng lanh hơn, tránh khỏi những cái vồ như băo như chớp, khiến mấy phen hổ chụp hụt bị té nhào. Hổ cự địch với tráng sĩ đă lâu, sức đă mỏi, nên động tác chậm dần. Cuối cùng bị một nhát kiếm nơi vai, gầm lên một tiếng bỏ chạy Bùi Thị Xuân trở lại băng bó cho tráng sĩ Hỏi tên. Đáp: - Trần Quang Diệu.
Thoát chết, Trần yêu cầu đưa về Kiên Mỹ, nhà Nguyễn Nhạc. Nguyễn Nhạc và Bùi Thị Xuân vốn đă từng nghe tiếng nhau, nhưng chưa có dịp làm quen. Nhờ cọp theo gió, gió đưa duyên mà nên nghĩa vườn đào Bùi, Trần, Nguyễn. Rồi để cho nghĩa thêm nặng t́nh thêm thâm, Nguyễn Nhạc đứng làm mai và làm luôn chủ hôn để Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân nên đôi nên lứa”.
(Trích: Nhà Tây Sơn - Quách Tấn Quách Giao)
Nguyễn Nhạc đứng làm mai và làm luôn chủ hôn để Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân nên đôi nên lứa. (Ảnh: Soha)
Tận lực pḥ tá nhà Tây Sơn, xây dựng binh nghiệp, tiến cử hiền tài
Nh́n lại lịch sử nhà Tây Sơn từ trước lúc khởi nghĩa đến khi diệt vong, ta sẽ dễ dàng nhận ra sự đóng góp to lớn của vợ chồng Bùi Thị Xuân và Trần Quang Diệu cho triều đại này. Có thể nói không ngoa rằng họ chính là các v́ phúc tướng mà trời ban cho anh em Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ. Có lẽ v́ thế mà trong 18 tướng lănh trụ cột, th́ hai vợ chồng Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân được anh em Tây Sơn coi như cật ruột.
Giai đoạn tiền khởi nghĩa, bà chẳng những một tay lo việc kinh tế tài chính mà c̣n huấn luyện nghĩa quân, khai phá đồn điền, thành lập tượng binh…
“Ở bên Phú An nay hăy c̣n một đám đất gọi là Trường Vơ, đó là nơi bà mở trường dạy vơ nghệ cho các nghĩa sĩ trong quân đội Tây Sơn.
Thuở ấy, bà Bùi Thị Xuân c̣n là một nữ tướng trẻ tuổi, xinh đẹp. Ngoài tài năng vơ nghệ, cầm binh, huấn luyện voi rừng (nghe đâu dăy g̣ Dinh, sông Côn là băi tập voi của bà)... bà c̣n giỏi cả việc đi buôn trầu ở An Khê, có tài thuyết phục người ở miền Thượng hơn cả Nguyễn Nhạc, giỏi cả việc khai hoang, làm thủy lợi như biến ḷng một con suối khô, chỉ toàn là cát đá thành vùng đất màu mỡ "nhất đẳng điền" tên là ruộng Trại, rộng hơn hai chục hécta để lấy lúa nuôi quân…”
(Trích: Bút Kư - Hoàng Phủ Ngọc Tường).
Ngoài các nữ vơ sinh trường vơ của bà sau này đều là tướng lănh, chỉ huy quan trọng như đă dẫn ở trên, bỏ qua luôn cả ông chồng danh tướng - Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân c̣n chứng tỏ ḿnh rất “mát tay” khi giới thiệu một số anh tài về đầu quân dưới trướng Tây Sơn Vương Nguyễn Nhạc. Tiêu biểu như:
Phi Vân Báo Lư Văn Bưu nổi danh với tài kỵ xạ bách phát bách trúng và gia đ́nh truyền đời nuôi chiế
n mă, huấn luyện ngựa chiến. Ông đóng vai tṛ quan trọng trong việc xây dựng năng lực kỵ binh Tây Sơn và lập công trong chiến dịch Thăng Long năm Kỷ Dậu.
Lũy Tiệp tướng quân Đặng Xuân Phong gia nhập năm 1775, người Dũng Ḥa, lập công đầu trong trận Quảng Nam giết chết Tôn Thất Quyền và Tôn Thất Xuân, cùng Nguyễn Văn Tuyết trấn thủ Quảng Nam. Sau đó ông tham gia trận Phú Yên đánh bại Tống Phước Hiệp, bắn chết tướng Nguyễn Văn Hiền. Ông làm quan đến Thái phó, huyện công Tuy Viễn.
Minh Bảo
Reply With Quote
.
Bookmarks