Việt Nam Cộng Ḥa và lịch sử giai đoạn VNCH đă được phản ánh thiếu khách quan do nhiều nguyên nhân, theo nhà nghiên cứu từ Đại học Oregon, Hoa Kỳ
Đă có nhận thức mới cho phép lịch sử tái đánh giá vai tṛ của nhiều nhân vật, biến cố lịch sử và xu hướng chính trị từng bị lăng quên trong lịch sử Việt Nam, trong đó có giai đoạn Việt Nam Cộng ḥa (VNCH) và cả ngay trước đó, với hàng loạt nhân vật từ Trần Trọng Kim, tới Ngô Đ́nh Nhu, Nguyễn Văn Thiệu và nhiều người khác, một học giả từ Mỹ nói với BBC sau một hội thảo nghiên cứu VNCH mới tổ chức vào trung tuần tháng Mười tại Đại học Oregon, Hoa Kỳ, hôm 14/10/2019.
Đặc biệt tân khái niệm và cách nh́n mới về "chủ nghĩa cộng ḥa" trong chính trị Việt Nam sẽ cho phép giới nghiên cứu sử học và Việt Nam học nh́n nhận vai tṛ quan trọng hơn của chế độ Việt Nam Cộng ḥa trong lịch sử hiện đại Việt Nam và những lư tưởng này sẽ "không bao giờ mất đi", Giáo sư Vũ Tường, nhà nghiên cứu khoa học chính trị, từ Đại học Oregon, cơ quan tổ chức cuộc hội thảo khoa học trong hai ngày 14-15/10/2019, chia sẻ với BBC qua một trao đổi bằng bút đàm hôm 17/10, mà dưới đây là nội dung.
BBC: Xin Giáo sư vui ḷng cho biết những kết quả chính yếu và nhận thức mới đáng kể nhất đă thu lượm được qua Hội thảo?
GS. Vũ Tường: Hội thảo đề xuất khái niệm và cách nh́n khá mới cho việc nghiên cứu và đánh giá lịch sử hiện đại của Việt Nam: đó là khái niệm chủ nghĩa cộng hoà trong chính trị Việt nam. Sự hưởng ứng đông đảo và nhiệt t́nh của giới học giả từ những vị thâm niên đến giới trẻ ở Việt Nam và bên ngoài, từ những nhà nghiên cứu lịch sử thời thuộc địa đến những học giả về cộng đồng di dân hoặc tị nạn Việt ở nước ngoài cho thấy sự cộng hưởng mạnh về ư tưởng, đề tài, và cách tiếp cận trong nghiên cứu lịch sử do khái niệm mới đem lại.
Khái niệm mới sẽ cho phép sử gia đánh giá lại vai tṛ của những nhân vật, biến cố, và xu hướng chính trị thường bị lăng quên trong lịch sử Việt nam như Trần Trọng Kim, Hoàng Đạo, Trần Văn Tùng, Phan Quang Đán, Ngô Đ́nh Nhu, và Nguyễn Văn Thiệu, cũng như các nhóm hay nhân vật hoạt động văn hoá như Tự Lực Văn Đoàn, Đoàn Ánh Sáng, Sáng Tạo, Bách Khoa, Lương Kim Định, Thích Nhất Hạnh, Sư Chân Không, Thích Minh Châu, Nguyễn Mộng Giác, Lư Thu Hồ, và Lan Cao.
Khái niệm mới sẽ cho phép giới sử gia nh́n nhận vai tṛ lớn hơn của chế độ Việt Nam Cộng hoà trong lịch sử hiện đại Việt Nam. Đó không phải một chế độ do nước ngoài áp đặt lên Việt Nam như thường đọc thấy trong sách vở ở Việt Nam hay ở Mỹ, mà nó là thể hiện cụ thể, mặc dù không hoàn hảo, những lư tưởng của chủ nghĩa cộng hoà truyền đến Việt Nam từ thời thuộc địa và được giới tinh hoa lúc đó xem như một hướng đi tiến bộ cho Việt Nam tương lai. Những lư tưởng đó không mất đi với chế độ Việt Nam Cộng hoà dù bị đàn áp khốc liệt bởi những người cộng sản sau năm 1975.
BBC: Những nhận thức mới và kết quả này sẽ được giới nghiên cứu Việt Nam Cộng Ḥa và Việt Nam học tại Mỹ giải quyết ra sao?
GS Vũ Tường: Tôi hy vọng nghiên cứu về Việt Nam Cộng hoà, chiến tranh Việt Nam, và Việt Nam học nói chung, sẽ có nhiều tương tác hơn trong tương lai.
Sẽ có nhiều nhà nghiên cứu trẻ quan tâm hơn đến Việt Nam Cộng hoà và nghiên cứu về đề tài này sẽ phát triển hơn.
BBC: Hướng nghiên cứu và chủ đề chính kế tiếp đây, liên quan Nghiên cứu VNCH, sẽ có thể là ǵ và sẽ được thi triển ra sao? Các hội thảo tiếp theo đă được dự liệu, hay lên kế hoạch sơ thảo hay chưa?
GS Vũ Tường: Hướng nghiên cứu sẽ mở rộng ra những khía cạnh của Việt Nam Cộng hoà chưa được biết đến nhiều, như văn hoá, văn nghệ, giáo dục, kinh tế, đối ngoại, xă hội dân sự, thể chế dân chủ, tư tưởng đa nguyên và tự do, hệ thống đảng phái chính trị, v.v…
Chúng tôi chưa có kế hoạch cho các hội thảo tiếp theo v́ trước mắt phải tập trung vào công tác xuất bản các bài viết đă được tŕnh bày trong hội thảo lần này.
Phần lớn các bài viết đều rất chắc chắn với tư liệu mới, cách nh́n mới và lập luận chặt chẽ, có nghĩa là thời gian phản biện và chỉnh sửa sẽ không lâu.
BBC: Giáo sư có thể chia sẻ về quan tâm chính của giới học thuật cũng như trong cộng đồng tại Mỹ về nghiên cứu VNCH, đặc biệt qua hội thảo lần này và lư do?
GS Vũ Tường: Mối quan tâm chính của giới học giả và cộng đồng tại Mỹ là những thiếu sót về hiểu biết cũng như những thông tin sai lạc và thái độ miệt thị đối với không chỉ Việt Nam Cộng hoà mà cả xu hướng chính trị cộng hoà trong lịch sử Việt Nam.
Điều này do di sản của phong trào phản chiến ở Mỹ vào thập niên 1960. Phong trào này bị ảnh hưởng nặng nề bởi tuyên truyền của chế độ cộng sản miền Bắc, dẫn đến những thành kiến c̣n tồn tại đến ngày nay đối với Việt Nam Cộng hoà.
Đưa vào giáo tŕnh
BBC: Về lực lượng nghiên cứu thuộc thế hệ trẻ, sự quan tâm này thể hiện ra sao và các hướng giảng dạy, đào tạo từ nay tới tương lai ở các cấp đại học và sau đại học sẽ thế nào?
GS Vũ Tường: Với các công tŕnh nghiên cứu mới được xuất bản, chúng tôi hy vọng cách nh́n mới sẽ được đưa vào giáo tŕnh cho các nghiên cứu sinh và sinh viên đại học.
BBC: Được biết, có một số học giả và đại biểu tới dự hội thảo từ Việt Nam, đă, đang hay sẽ có sự kết hợp, hợp tác nào và ra sao (nếu có) giữa giới nghiên cứu ở hải ngoại (nhất là tại Mỹ) và ở Việt Nam (từ trong nước) về nghiên cứu VNCH? Sự kết hợp này có hứa hẹn, triển vọng ǵ không, nếu có?
GS Vũ Tường: Họ đă, đang, và sẽ hợp tác nhiều hơn trong tương lai.
Phía các nhà nghiên cứu Việt Nam cần sự hỗ trợ về cách nh́n, tài liệu thư viện (các công tŕnh nghiên cứu ở nước ngoài), và môi trường để tŕnh bày nghiên cứu.
Các học giả nước ngoài cần tư liệu lưu trữ cũng như tiếp cận những nhân vật lịch sử (nếu c̣n sống hay qua gia đ́nh) ở Việt Nam.
Giáo sư Vũ Tường giảng dạy và nghiên cứu tại Khoa Khoa học Chính trị, Đại học Oregon, Hoa Kỳ từ năm 2008. Ông từng thỉnh giảng tại Đại học Princeton, Đại học Quốc gia Singapore, cũng như tại Naval Postgraduate School ở Monterey, California.
Cuộc hội thảo khoa học "Việt Nam Cộng Ḥa, những vấn đề, thách thức và tầm nh́n" được Trung tâm Nghiên cứu Châu Á và Thái B́nh Dương, thuộc Đại học Oregon, tổ chức ở thành phố Eugene, tiểu bang Oregon, Hoa Kỳ trong hai ngày, tháng 10/2019, với khoảng 150 đại biểu, trong số đó có các nhà nghiên cứu, sử gia, Việt Nam học, nhân chứng lịch sử và các thành viên cộng đồng, tham dự.
Tham gia sự kiện, do Đại học Oregon tổ chức, là hàng chục học giả, nghiên cứu sinh của Mỹ, Việt Nam, Anh, Úc và Đức. Họ tŕnh bày hơn 30 bài tham luận về các chính sách chính trị, kinh tế; đời sống văn hóa, xă hội, tôn giáo; và các trào lưu văn chương, nghệ thuật ở Việt Nam Cộng Ḥa.
Một nhà nghiên cứu tŕnh bày tham luận tại hội thảo của Đại học Oregon hôm 14/10/2019
Cùng với giới học thuật, một số cựu quan chức VNCH, trong đó có các ông Nguyễn Đức Cường, Hoàng Đức Nhă, Nguyễn Mạnh Hùng, cũng đóng góp tham luận và ư kiến phản biện từ vị trí người trong cuộc và nhân chứng lịch sử.
Trưởng ban tổ chức hội thảo, giáo sư Vũ Tường, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Á-Thái B́nh Dương, Đại học Oregon, cho biết cuộc hội thảo này nối tiếp các cuộc thào luận trước đây về VNCH đă thực hiện tại Đại học Cornell năm 2012 và Đại học UC Berkeley năm 2016.
Trong phát biểu đề dẫn, diễn giả chính, giáo sư Peter Zinoman chỉ ra rằng nghiên cứu về “chủ nghĩa cộng ḥa” ở Việt Nam mới chỉ được giới học thuật quan tâm đến trong một thập niên trở lại đây.
Hai giáo sư Tường Vũ và Keith Taylor tại hội thảo hôm 15/10/2019, tại Đại học Oregon
Vị giáo sư danh tiếng thuộc Khoa Sử, Đại học UC Berkeley, cho rằng có 3 lư do khiến chủ đề này được nghiên cứu muộn màng.
Trước hết, không có nhiều người Việt thời Pháp thuộc tự nhận ḿnh là người theo chủ nghĩa cộng ḥa, có lẽ v́ mối e ngại về việc thuật ngữ đó gắn với sự bành trướng của chủ nghĩa đế quốc, giáo sư Zinoman đưa ra quan điểm.
Thứ hai, vẫn theo ông Zinoman, giới nghiên cứu chính thống có quan niệm rằng VNCH thiếu một tư tưởng chính trị sâu sắc ngoài hai tính chất là chống cộng và thân Mỹ. V́ vậy, trong con mắt giới học thuật chính thống, nếu cho rằng đă có chủ nghĩa cộng ḥa ở Nam Việt Nam trước năm 1975, điều này sẽ “không hữu ích” cho những lập luận của họ về kết cục của VNCH trong Chiến tranh Việt Nam.
Về lư do thứ ba, giáo sư Zinoman đưa ra nhận định là đến nay “có sự dịch chuyển thế hệ” trong giới nghiên cứu với “nhăn quan hậu chiến” về lịch sử Việt Nam.
Vị giáo sư Mỹ nhận xét rằng lâu nay vẫn tồn tại những định kiến hoặc thông tin không đầy đủ về VNCH, v́ vậy, những nghiên cứu mới về chủ nghĩa cộng ḥa là cần thiết để làm sáng tỏ các vấn đề.
Ông Zinoman nói:
“Những tiến triển theo thời gian trong giới học thuật nghiên cứu về chủ nghĩa cộng ḥa và VNCH có thể làm cho chúng ta lạc quan một cách thận trọng. Điều đó cho thấy thay đổi có thể diễn ra, dù chậm chạp hoặc theo kiểu hai bước tiến một bước lùi”.
Cử tọa đă được nghe và hỏi đáp sôi nổi về những bài tham luận giàu thông tin, với nhiều dữ liệu vững chắc của các nhà nghiên cứu Martina Nguyen, Nu-Anh Tran, Yen Vu, Duy Lap Nguyen, Cindy Nguyen, Y Thien Nguyen, Alvin Bui, Tuan Hoang, Adrienne Minh-Chau Le, Pham Vu Lan Anh, Hao (Howie) Jun Tam, Trinh Luu, Vinh Pham, Nathalie Huynh Chau Nguyen, Nguyễn Đức Cường, Hoàng Đức Nhă, Hoàng Phong Tuấn, Nguyễn Thị Minh, Trương Thùy Dung, Nguyễn Thị Từ Huy, Phạm Thị Hồng Hà, Jason Picard, Christoph Giebel, Mark Sidel, Wynn Gadkar-Wilcox, Edward Miller, Sean Fear, David Prentice, George Veith, Olga Dror, và Jason Gibbs.
Họ đến từ những trường danh tiếng của Mỹ, gồm Berkeley, Cornell, Brown, Columbia, Texas A&M, George Mason…, cũng như một số trường, viện lớn khác của Việt Nam và nước ngoài.
Sách giáo khoa thời VNCH, thật nhớ những cuốn sách này đă theo sát tôi mỗi ngày suốt một phần đời, nền tảng những kiến thức tôi có ngày nay, xin tri ân. (BH)
Nh́n chung, các tham luận cho rằng các cơ chế, tập quán chính trị, giáo dục, kinh tế, văn nghệ, tôn giáo ở VNCH đều tự do, nhân bản hơn hẳn so với Việt Nam Dân chủ Cộng ḥa ở miền bắc trong giai đoạn 1955-1975.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các cơ chế, tập quán đó dù có giá trị tuyệt vời về dài hạn song không phù hợp trong hoàn cảnh VNCH đang có một cuộc chiến dữ dội với các lực lượng cộng sản, thậm chí phần nào c̣n làm suy yếu sự tập trung, đoàn kết và tinh thần của VNCH, đưa đến kết cục tháng 4/1975.
Giáo sư Vũ Tường, trưởng ban tổ chức hội thảo, ghi nhận việc có tới 7 nhà nghiên cứu đến từ thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội tham gia hội thảo, một biểu hiện về sự cởi mở hơn về phía nhà nước Việt Nam và sự mạnh bạo hơn về phía các nhà nghiên cứu ở trong nước đối với các đề tài “nhạy cảm”.
Trong trao đổi với phóng viên VOA, vị trưởng ban tổ chức cũng đánh giá cao các nhà nghiên cứu trẻ, trong độ tuổi 20-30, là người gốc Việt ở Mỹ, Úc và Đức đóng góp tới 60% lượng bài tham luận tại hội thảo. Ông Tường Vũ cho rằng thực tế đó chứng minh là tư tưởng cộng ḥa vẫn đang được nuôi dưỡng trong cộng đồng người Việt hải ngoại hôm nay.
Nhận xét về chất lượng công việc của các nhà nghiên cứu trẻ Việt kiều, giáo sư Tường Vũ nói:
“Họ rất tốt, họ rất là giỏi, họ nghiên cứu kỹ. Phần lớn họ được đào tạo bài bản ở những trường lớn của Mỹ, thành ra là những nghiên cứu [của họ] rất bài bản, rất tốt”.
Bày tỏ “vui mừng” khi nhiều bạn trẻ gốc Việt quan tâm, t́m hiểu, góp phần bảo tồn lịch sử, ông Hoàng Đức Nhă, nguyên Tổng trưởng Dân vận và Chiêu hồi của VNCH, nói với VOA rằng ông cũng muốn khuyên họ “cần thận trọng” khi tham khảo các nguồn tư liệu trong nước để tránh bị ảnh hưởng từ các thông tin “bị bóp méo”.
Tập tài liệu giới tóm tắt về hội thảo "Xu hướng cộng ḥa ở Việt Nam"; Đại học Oregon, 14/10/2019
Kết thúc hội thảo, giáo sư Tường Vũ cho biết ban tổ chức sẽ tập hợp 32 bài tham luận rất có giá trị để in thành sách trong ṿng 1 năm.
Trong những bài kế tiếp, VOA sẽ tường thuật chi tiết hơn về các quan điểm và những tranh luận xoay quay một số vấn đề chính yếu có tính cách quyết định đến sự hưng vong của Việt Nam Cộng Ḥa và di sản để lại được bảo tồn trong cộng đồng người Việt hải ngoại.
BBC Việt ngữ, VOA Việt ngữ
Reply With Quote
Bookmarks