Tôi suốt một đời đi ở nhà thuê. Bi giờ về già hết lộc rồi nghĩ lại thật xấu hổ. Chẳng ǵ cũng mang danh kư giả, văn sĩ, có mấy chục bộ truyện được in, nhân viên Sở Mẽo! Mà nếu vợ bị tra tấn tàn nhẫn sống dở chết dở bẩy ngày cũng không x́ ra được nửa chỉ vàng nào để hối lộ, kim cang, hột xoàn lại càng không có.
May mắn cho vợ chồng tôi là mẹ tôi có một cái nhà nhỏ vẫn bỏ không trong cái gọi là cư xá Tự Do ở giữa Ngă Ba Ông Tạ và Ngă Tư Bảy Hiền. Ba tháng sau ngày oan nghiệt 30 Tháng Tư vợ chồng tôi về căn nhà đó ở. Không có căn nhà này th́ chúng tôi c̣n vất vả nhiều. Và chúng tôi đă sống lúi cúi với nhau, đă yêu thương, nhớ thương và chờ đợi nhau trong căn nhà nhỏ ấy đúng mười chín mùa lá rụng lẻ sáu tháng mây bay. Hai lần công an Thành Hồ cho xe bông đến trước cửa căn nhà ấy rước tôi đi, hai lần tôi từ nhà tù cộng sản sống sót trở về đó.
Cư xá Tự Do có hai khu do Gia Cư Liêm Giá Cuộc xây lên bán trả góp cho dân. Khu ngoài là khu vi-la song lập đắt tiền. Khu trong là khu nhà có gác lửng rẻ tiền. Sau những trận mưa đầu mùa con đường trong khu nhà tôi nước ngập đến đầu gối. Trong căn nhà tối ấy những chiều buồn quá không có việc ǵ làm, không biết đi đâu, đến nhà ai, tôi đứng sau khung cửa sổ nh́n vẩn vương ra con đường nhỏ. Xế cửa nhà tôi có một thiếu phụ tuổi trạc ba mươi, ông chồng là đại úy đi cải tạo, nàng thường bồng đứa con nhỏ đứng trong khung cửa sổ nhà nàng nh́n vơ vẩn ra đường. Tôi biết nàng buồn. Tôi cảm được nỗi buồn của nàng. Thêm vào đó là nỗi buồn của tôi. Bên nhà tôi – năm ấy tôi bốn bó lẻ hai, ba que – tôi cũng buồn quá. Không thể chịu được tôi mần thơ “Buồn”:
Như cánh lá vàng sau trận cuồng phong
Anh rạt về đây, xóm hẹp, đường đông.
Nhà em, nhà anh cách hai thước ngơ
Những chiều mưa buồn nước ngập như sông
Anh đứng vơ vàng sau khung cửa sổ
Như người tù nh́n đời qua chấn song.
Em đứng mỏi ṃn bên dàn ván gỗ
Như người chinh phụ ôm con đợi trông.
Anh đứng trông mây, em đứng trông chồng
Vắng chồng con bế, con bồng em mang.
Cái bống là cái bống bang
Mẹ bống yêu bống , bống càng làm thơ…
Tiếng ru hờ, tiếng khóc ơ
Vương trên khung cửa bây giờ tang thương.
Đ́u hiu cuối ngơ, cùng đường
Bên anh tuyệt vọng, đoạn trường bên em.
Ngày lại ngày, đêm lại đêm
Ngày rơi tàn tạ, đêm ch́m phôi pha
Buồn từ trong cửa buồn ra
Buồn từ ngă bẩy, ngă ba buồn về
Ta đang sống, ta đang mê
Hay ta đang chết năo nề, em ơi…!
Những tháng cuối 1975 đầu 1976 ngẩn ngơ giữa mấy rừng cờ đỏ, quá buồn tôi làm thơ. Tôi chép những bài thơ này vào một tập. Tháng 10 năm 1977, công an Thành Hồ đến nhà bắt tôi, vớ được tập thơ này. Khi thẩm vấn tôi, Ba Trung. tức Huỳnh Bá Thành, tức họa sĩ Ớt, nhật báo Đồng Nai Chủ nhiệm Hồng Sơn Đông, hỏi mỉa tôi:
– Bây giờ anh đă được làm người tù nh́n trời qua chấn song, anh không c̣n phải tưởng tượng nữa, anh thấy sao?
Và Ba Trung nói về bài thơ “Buồn” của tôi:
– Các anh sĩ quan Ngụy phải đi cải tạo là cần thiết. Cứ để mấy ảnh ở nhà sao được. Vợ mấy ảnh có mong chồng th́ cũng phải chịu thôi. Trong khi nhân dân cả nước đang phấn khởi hồ hởi tiến lên xă hội chủ nghĩa, một ḿnh anh kêu than buồn khổ đâu có được. Bài thơ buồn của anh có thể ảnh hưởng xấu đến người khác, làm người khác buồn lây, có hại đến việc xây dựng xă hội chủ nghĩa.
Ba Trung, tức họa sĩ Ớt Huỳnh Bá Thành, tác giả truyện “Vụ Án Hồ Con Rùa” có hai ba tiểu thuyết được làm thành phim. Từ năm 1990 Ba Trung giữ chức vụ quyền Tổng biên tập Tuần báo Công An Thành Hồ. Loại báo này đúng ra chỉ là báo phổ biến tin tức nội bộ cơ quan công an, nhưng bọn cớm cộng làm thành báo bán để kiếm lời. Cớm cộng có đặc quyền khai thác hồ sơ những vụ giết người, hiếp dâm, ăn cắp, ăn cướp v.v… – đặc quyền và toàn quyền – nhiều người dân mua, đọc Tuần báo Công An, trong số này có cả tôi, chỉ để đọc những vụ hiếp dâm tàn bạo, những vụ giết người kinh khiếp, những vụ đảng viên ăn cắp công khai, làm bậy bất chấp Đảng với Nhà Nước, đọc tin về những ổ măi dâm, ma túy, hàng giả, hàng lậu, vidéo sex v.v… Có thể nói tờ tuần báo Công An Thành Hồ là tờ báo bới móc, phơi bầy những cái xấu của xă hội XHCN một cách ác ôn nhất.
Trong một xă hội mà những tờ báo chuyên đăng những tin tức hiếp dâm, giết người, cướp trộm, sa đọa bán chạy, có nhiều người đọc chứng tỏ cái xă hội đó thối nát tàn tệ, bẩn thỉu quá đỗi. Bọn Tuần báo Công An Thành Hồ không chút hổ thẹn v́ báo của chúng chỉ bán được nhờ đăng những vụ hiếp dâm, giết người. Không những không biết hổ thẹn, chúng c̣n vênh váo khoe khoang là báo của chúng bán chạy nhất.
Ba Trung là cán bộ công an thẩm vấn tôi trong lần tôi bị bắt lần thứ nhất – 1977-1979. Lần ấy tôi chưa “phạm tội” ǵ nhiều, tôi chỉ viết một số bài kiểu Tạp ghi Văn Nghệ Văn Gừng gửi cho một nữ độc giả của tôi bỏ nước chạy lấy người sang Xê Kỳ – một số bài viết có thể gọi là vô thưởng vô phạt về những ngày sống u buồn của tôi ở Thành Hồ, tả cảnh nón cối, dép râu, tóc bím, mông đít to như cái thúng, lính cụ Hồ đực rựa hai mươi nhăm, ba mươi tuổi nắm tay nhau đi rung răng, rung rẻ ngay trên đường Lê Lợi, Tự Do, cùng một số bài thơ than thân, trách phận, thương khóc kẻ ở, người đi kiếp sau chắc mí gặp nhau năo nùng, ai oán. Người độc giả của tôi gửi những bài viết của tôi đến các báo Việt ở hải ngoại. Trong số những báo đăng loạt bài ấy của tôi có tạp chí Đất Mới ở Seattle, tạp chí Thời Tập của Viên Linh, Văn Nghệ Tiền Phong của Hồ Anh, Nhất Việt của Du Tử Lê v.v…
Cộng sản thù ghét nhất những người sống dưới chế độ cộng sản mà dám viết những bài tả cuộc sống khốn khổ, khốn nạn của ḿnh và của nhân dân gửi ra nước ngoài. Với cộng sản cứ “viết gửi ra nước ngoài” là có tội rồi, bất kể bài viết có nội dung ra sao. Có lần thẩm vấn tôi Ba Trung nói với tôi:
– Anh biết viết bài gửi ra nước ngoài là nguy hiểm nhưng anh cứ viết, cứ gửi…
Và Ba Trung nói đến chuyện tôi được “mời cộng tác”:
– Khi các văn nghệ sĩ Sài G̣n phải đi cải tạo, chúng tôi đă để cho anh được yên ở nhà. Không những chỉ để anh yên, chúng tôi c̣n mời anh cộng tác. Anh không làm th́ thôi, anh ở yên đi. Anh c̣n chống chúng tôi nữa. Chúng tôi bắt buộc phải bắt anh thôi. Tiếc cho anh. Chúng tôi có đối xử ǵ nặng tay với anh đâu? Anh vẫn c̣n được ngồi ngang hàng với Vũ Hạnh…
Trước hết, việc “được ngồi ngang hàng với Vũ Hạnh” làm tôi xấu hổ. “Ngồi ngang hàng” đây là việc sau khi một số văn nghệ sĩ Sài G̣n được công an Thành Hồ ưu ái cho xe bông đến tận nhà rước đem đi cất kỹ vào tháng Ba, tháng Tư năm 1976. Quần hùng đi tù thật đông, không sao nhớ hết và cũng không thể kể hết. Sau đợt bắt tập thể ấy cái gọi là Hội Văn Nghệ Giải Phóng Thành Phố HCM tổ chức hai khóa bồi dưỡng chính trị cho những anh chị chưa bị bắt. Tôi đi dự Khóa Bồi Dưỡng Hai như tôi đă kể. Ư Ba Trung muốn nói là trong những cuộc hội họp như thế tôi vẫn được ngồi ngang hàng với Vũ Hạnh. Khi nghe Ba Trung nói như thế, tôi ngồi yên, tôi không nói cho anh ta biết là tôi xấu hổ, tôi cay đắng mỗi lần tôi phải vác cái mặt mo của tôi đến ngồi nghe bọn cán cộng ưu ái lên lớp.
Và đây là chuyện tôi được Việt Cộng “mời cộng tác”:
Khoảng ba, bốn tháng sau ngày 30 Tháng Tư, tôi được gặp anh Ba Trinh, một trong những cán bộ phụ trách biên tập tờ nhật báo Sài G̣n Giải Phóng. Những năm 1960 Ba Trinh có đến ṭa soạn nhật báo Sài G̣n Mới nên anh biết tôi, rồi anh bị bắt, thả ra, bị bắt lại ha ba lần, lần cuối cùng anh từ Côn Đảo về miền Bắc năm 1972, theo thỏa hiệp trao đổi tù binh giữa Hoa Kỳ và Bắc Việt Cộng, Tháng 5 anh từ Hà nội vào Sài G̣n. Ba Trinh hơn tôi khoảng mười, mười lăm tuổi. Anh nói với tôi:
– Chúng tôi cần loạt bài phóng sự về cuộc sống của bọn tướng tá Ngụy, chúng tôi không viết được loại phóng sự ấy. Cậu có biệt tài về loại đó, chúng tôi mời cậu viết cho chúng tôi. Nhưng nếu viết cậu đừng để tên cậu. Cậu mà dùng tên cậu th́ ngay cả các bạn cậu cũng chửi cậu. Cậu dùng một tên khác. Mai đây chúng tôi có thể nói với các ông ấy người viết loạt bài đó là cậu. Sẽ đỡ cho cậu nhiều lắm. Và cũng có ít tiền giúp cậu đỡ khó khăn trong lúc này.
Tôi ừ ào cho qua nhưng tôi không viết. Khi c̣n Quốc gia Việt Nam Cộng Ḥa tôi có thể viết những phóng sự hoạt kê châm biếm bọn có quyền thế, có địa vị, bọn giầu tiền, như tôi đă từng viết những phóng sự “Bà Lớn”, “Yêu T́” đăng trên nhật báo Ngôn Luận những năm trước 1963, nhưng bây giờ Quốc gia Việt Nam Cộng Ḥa của tôi vừa bị diệt, những bộ trưởng chính phủ, tướng tá, tỉnh trưởng, thẩm phán, dân biểu của tôi không chạy ra nước ngoài được nay đang bị tù đày, họ đang khổ cực hơn tôi, vợ con họ khổ cực hơn vợ con tôi, dù sao họ cũng là anh em tôi, có xấu xa đến mấy đi chăng nữa họ cũng là anh em tôi, trong t́nh cảnh khốn khổ, nhục nhă chung này, tôi không thể viết chửi bới họ.
Chuyện “cộng tác” thứ hai: Sau Khóa Bồi Dưỡng Chính Trị Hai chừng hai tháng tôi nhận được giấy gọi lên Sở Công An Thành Phố. Tôi hồi hộp đến Nha Cảnh Sát Đô Thành của ta. Một anh công an trẻ tuổi, có vẻ là người Sài G̣n, tiếp tôi trong cái vi-la ngay bên cạnh trụ sở. Anh ta nói:
– Những người có tội như Nguyễn Mạnh Côn, Duyên Anh đă bị bắt. Anh không phải là không có tội nhưng chúng tôi thấy anh tội nhẹ nên không bắt anh, song anh có bổn phận phải cộng tác. Chúng tôi cần biết về t́nh h́nh các văn nghệ sĩ Sài G̣n, họ làm ǵ, nghĩ ǵ, họ sống ra sao. Không phải anh cứ báo cáo là chúng tôi bắt họ đâu, anh có thể cho chúng tôi biết những khó khăn của anh em văn nghệ sĩ để chúng tôi giúp họ.
Những người công an bắt tôi làm việc cho họ không cho tôi biết tên họ – tôi chỉ biết tên có một chị: chị Chanh, Việt Cộng nằm vùng, từng hành nghề buôn cây để có dịp vào rừng liên lạc với đồng bọn. Họ hẹn tôi một, hoặc hai tuần đến gặp họ và báo cáo một lần. Những lần họ gặp tôi đều ở những vi-la tư nhân họ chiếm được. Tôi chẳng có ǵ để báo cáo với họ cả. Sau chừng ba tháng dằng co như thế, một sáng tôi nói với vợ tôi:
– Anh không thể làm chỉ điểm cho bọn này. Nếu anh báo cáo với chúng nó về anh em ḿnh, anh không thể nh́n mặt anh trong gương. Anh không làm đâu. Nó muốn bắt anh th́ bắt.
Alice đồng ư với tôi.
Lần gặp sau tôi đưa cái thư “Kính gửi ban lănh đạo…”, trong thư tôi viết tôi không có điều kiện cộng tác với Sở Công An, việc gặp tôi chỉ làm mất th́ giờ của anh chị em công an, xin lănh đạo cho tôi được nghỉ; tôi có thể dịch các tài liệu tiếng Anh, tiếng Pháp, nếu cơ quan cần người dịch thuật tôi xin làm v.v..
Le Parisien: “Hoang Hai Thuy a refusé de se taire”
oOo
Dưới đây là bản dịch bài báo viết về “Biệt kích dzăng bút Hoàng Hải Thủy” đăng trên nhật báo Le Parisien, Paris, Tháng Tư năm 1988. Người viết là Nữ kư giả Catherine Monfazon:
Đáp ứng lời kêu gọi của Hiệp Hội Phóng Viên Không Biên Giới – L’Association Reporters Sans Frontières – 38 cơ sở truyền thông Pháp quốc đă nhận bảo lănh mỗi cơ sở một kư giả bị tù v́ làm tṛn công việc của ḿnh. “Le Parisien” tự chọn tranh đấu cho sự tự do của Hoàng Hải Thủy, kư giả Việt Nam, hiện đang bị bỏ quên trong một trại lao động cải tạo.
oOo
Chúng tôi yêu cầu chính phủ Pháp quốc không những chỉ vận động để đưa ông Thủy ra khỏi nhà tù mà c̣n, theo sự đ̣i hỏi của gia đ́nh ông ta, đưa ông ta ra khỏi quốc gia của ông ta…
Hoàng Hải Thủy không chịu câm miệng.
Đừng nói đến cái tên Hoàng Hải Thủy ở Việt Nam, nói đến cái tên đó trong điện thoại, đường dây sẽ bị cắt, trong đường phố những đôi mắt sẽ nh́n xuống đất. Được nhờ đến Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch, được coi như là một động lực của công cuộc đổi mới của Việt Nam, sẽ bực bội gạt bạn sang Bộ Tư pháp, một cách từ chối, không tiếp khéo léo.
Hoàng Hải Thủy năm mươi chín tuổi, đêm đêm nằm ngủ trên tấm ván rộng năm mươi phân giữa ba ngươi người bạn tù chung pḥng giam trong trại cải tạo Xuân Lộc, một nơi cách thành phố HCM (Sài G̣n) một trăm hai mươi cây số. Những lời buộc tội thật mơ hồ “Lên tiếng chống chủ nghĩa cộng sản”. Người ta trách ông ta đă gửi ra nước ngoài những bài thơ, bài viết không sao có thể đăng được trong những tờ báo Việt Nam bị rọ mơm.
Hoàng Hải Thủy biết rất rơ những người cộng sản. Bên cạnh họ ông đă tham gia kháng chiến năm 1945. Nhưng kể từ đó ông chỉ đi theo một con đường: nhân bản. Thi sĩ, văn sĩ, kư giả, dịch giả: ông được nhiều người biết v́ tính t́nh hay nói thẳng, v́ niềm hăng say tố cáo những sự bất công. Ông tự ư làm những việc ấy. Trước năm 1975 ông công khai chỉ trích chế độ cũ trên những tờ báo châm biếm như tờ Con Ong (nghĩa đen là con ong chuyên châm chích). Ông cũng là viên chức của Trung tâm Thông Tin Hoa Kỳ, USIS.
Năm 1974, ông dịch “Trăm năm cô đơn” của Garcia Marquez. bản dịch truyện này bị cấm xuất bản. Bản dịch “Quần đảo ngục tù” (Archipel du Goulag) cũng bị cấm. Lần này là đảng cấm. Sau năm 1975 Hoàng Hải Thủy phải sống nhịn nhục. Nhưng ông từ chối không chịu im tiếng. “Ông ấy không thể im lặng trước những đau khổ của đồng bào ông. Ông ấy tức giận khi thấy bọn cán bộ kêu gọi người khác hy sinh nhưng chính chúng lại sống như vương giả”. Đấy là lời một người bạn của Hoàng Hải Thủy nói về ông.
Năm 1977 ông ta đă bị bắt lần thứ nhất, bị giam hai mươi ba tháng trong nhà tù Chí Ḥa. Vừa ra khỏi tù, ông lại cầm bút. Ông bị bắt lần thứ hai năm 1984. Năm 1988, ông bị xử ở ṭa án. Người bạn của ông nói tiếp về ông: “Trong phiên xử, ông ấy có nói ông không viết v́ thù hận chính quyền mà viết để chống lại tất cả những kẻ dối trá từ trong trái tim…”
Bị tuyên án sáu năm tù, Hoàng Hải Thủy chỉ được trả tự do vào tháng Năm năm 1990. Ông c̣n phải chịu đựng nhiều tháng sống trong trại cải tạo v́ thái độ tự do tư tưởng của ông, một thái độ mà cái chính phủ vẫn tự nhận là đă mở nắp nồi và đổi mới vẫn không thể chấp nhận được. (Catherine Monfazon – Nhật báo Le Parisien).
oOo
Năm 1988, nữ phóng viên Catherine Monfazon đi Bắc Kinh, Trung Quốc, rồi đến Hà Nội và thành phố HCM. V́ nhật báo Le Parisien nhận bảo trợ và đ̣i trả tự do cho người viết Hoàng Hải Thủy, cô Monfazon t́m đường đến gặp vợ con Hoàng Hải Thủy. Khi cô thất vọng hoàn toàn và sắp lên phi cơ về Paris, t́nh cờ cô gặp một người bạn của Hoàng Hải Thủy. Nhờ vậy cô đến được căn nhà nhỏ của vợ chồng Công Tử Hà Đông trong Cư xá Tự Do giữa Ngă ba Ông Tạ và Ngă tư Bảy Hiền.
Đây là bài báo nữ kư giả Catherine Monfazon viết về vợ con Hoàng Hải Thủy đăng cùng trên trang báo Le Parisien với bài báo trên.
oOo
“Chúng tôi mạnh v́ chúng tôi yêu ông ấy”
Hoàng Hải Thủy và cả gia đ́nh ông phải trả giá đắt v́ niềm khao khát tự do của họ. Nhưng họ vẫn sát cánh với nhau và họ hy vọng.
Đêm đen như mực ở thành phố HCM. Cô con gái của Hoàng Hải Thủy, Giang, ba mươi hai tuổi, di chuyển ṿng vèo giữa rừng xe đạp và xe xích lô trên chiếc xe gắn máy mua trả góp. Cô dừng xe trong một xóm đông dân cư. Con đường trở nên śnh lầy. Im lặng. Giang dựng xe trước cửa vào nhà, cạnh mấy chuồng gà. Anh con và bà vợ Thủy chờ đón chúng tôi. Vài cái ghế, hai cái giường không nệm, một tủ lạnh rỉ sét, sân nhà lát gạch bông đỏ trắng rất sạch: tất cả toát lên một sự nghèo túng được che dấu cẩn thận.
Mái tóc bạc được chải tươm tất, xanh xao, rất gầy, rất đường hoàng, bà vợ của Thủy nói tiếng Pháp lần thứ nhất từ hơn hai mươi năm nay.
Một bức ảnh rất đẹp của ông chồng trang hoàng bức tường lở vôi, bên cạnh hai tờ thông cáo tuyên truyền của cộng sản mà nhà nào cũng phải dán. Đỗ Thị Thủy không được gặp mặt chồng từ hai tháng nay.
“Ông bố tôi mạnh khỏe, bà mẹ tôi mới chịu không nổi. Bà mất mười kư lô”. Anh con trai hai mươi tám tuổi nói nhỏ.
Họ nói đến ông bố và ông chồng của họ với niềm kiêu hănh, họ nhắc đến những bài ông đă viết, những bài này đều bị công an tịch thu, những ǵ ghi lại nỗi tuyệt vọng, sự đau khổ và cái đói của nhân dân. “Ông ấy nói ít, viết nhiều”, bà Đỗ nói. Tôi hỏi: “Có bao giờ bà yêu cầu ông ấy đừng viết để cả nhà được an ninh không?”. “Không bao giờ…” bà trả lời ngay, gần như bà giận dữ v́ câu hỏi ấy. Bỗng bà mỉm cười dịu dàng, xúc động: “Chúng tôi đói, chúng tôi không có tiền, nhưng chúng tôi chấp nhận tất cả những cái đó. Chúng tôi mạnh v́ chúng tôi yêu thương ông ấy, chúng tôi kiêu hănh v́ sự can đảm của ông ấy”.
Cái giá của sự tự do tư tưởng của Thủy là một giá đắt. Để có thể sống, họ phải bán hết. Nữ trang, đồ đạc, quần áo. Đến cả ba ngàn quyển sách của Thủy, từ tủ sách lớn ấy, họ c̣n giữ được khoảng trăm quyển cất kỹ trong một ngăn tủ nhỏ. Camus, Nabokov, Nietzche, Zola, Sacha Guitry… Những sách này đều được những người con của Thủy đọc đi, đọc lại. Từ nhiều năm nay các con của Thủy bán bánh ngoài đường. Tất cả việc học của họ đều bị cấm. Hiện nay họ đang muốn tin vào việc Thủy sắp được thả tự do. Rồi sau sẽ ra sao? Họ lo âu. “Ông ấy lại sẽ bị kiểm soát, bị theo dơi khắp nơi. Lại có sợ hăi. Ông ấy có thể lại bị bắt. Chính phủ phải để cho chúng tôi ra đi. Không có tờ báo nào ở đây nhận cho ông ấy làm việc. Với cái tên ấy, ông ấy sẽ bị từ chối ở khắp nơi. Chúng tôi chỉ có thể có tự do ở một miền đất khác. Cô có thể làm ǵ được không? Ở đây người ta chỉ cho phép chúng tôi im lặng…”
. . .
Reply With Quote
Bookmarks