(Tiếp theo Bài 8)
III. Đại cương các điểm chính của 46 sách Cựu Ước
…..
2. Các Sách Lịch Sử:
…..
[17]. Sách Tô-bi-a (Tobit)
(Sách này không có trong quy điển Thánh Kinh của Giáo Hội Tin Lành.)
Dưới thời vua Tích-lát Pi-le-xe III (Tiglath-Pileser III, 745–727 tCN), khi đế quốc Át-sua (Assyria, hay Neo Assyrian Empire) đánh chiếm vương quốc Ít-ra-en (phía Bắc), nhiều người Do thái bị Át-sua bắt đi đày ở nhiều vùng khác nhau trong đế quốc Át-sua. Ông Tô-bít (Tobit) thuộc chi tộc Náp-ta-li (Naphtali) trong vương quốc Ít-ra-en đă bị đế quốc Át-sua bắt đi đày đến ở Ni-ni-vê (Nineveh), thủ đô của đế quốc Át-sua vào lúc đó. Sống ở Ni-ni-vê ông Tô-bít đă bị mù, nên ông muốn chết.
Cô Xa-ra (Sarah) cũng bị đi lưu đày nhưng sống ở Éc-ba-tan (Ecbatana), thủ đô xứ Mê-đi-a (Media, hay Medes). Bảy đời chồng của cô Xa-ra đều chết trong đêm tân hôn do ác quỷ Át-mô-đai-ô (Asmodeus) giết. Và cô Xa-ra cũng muốn chết.
Tô-bít và Xa-ra đều chạy đến cầu nguyện với Chúa trong cơn đau khổ hoạn nạn, và lời cầu nguyện của họ đă được Chúa nhậm lời.
Sách Tô-bi-a (Tb) kể về chuyện Tô-bi-a (Tobiah, hay Tobias), con của Tô-bít, nghe theo lời thiên thần Ra-pha-en (Raphael), xuất hiện dưới dạng người thường với tên A-da-ri-a (Azariah), đă chữa lành cho cô Xa-ra và ông Tô-bít và Tô-bi-a cưới Xa-ra làm vợ.
Sách Tô-bi-a được một người Do thái vô danh viết khoảng trước năm 300 tCN.
Sách Tô-bi-a có thể được chia ra chín phần như sau:
I. Sự thử thách của ông Tô-bít
Tô-bít là người tôn quư, lương thiện, công chính và hay bố thí, luôn luôn sống theo luật Mô-sê và làm các việc thiện như chôn xác người chết. Thân thế bị lưu đày ở Ni-ni-vê và hoàn cảnh bị mù ḷa do phân chim rớt vào mắt khiến Tô-bít cầu xin Chúa cho được chết, v́ đối với ông, “chết c̣n hơn sống”. (Tb1, 3-3, 6).
II. Nỗi đau khổ của cô Xa-ra
Bảy đời chồng đều bị ác quỷ Át-mô-đai-ô giết chết trong đêm tân hôn, nên bị người tớ gái của cha cô nói lời nhục mạ. Cô than thở với Chúa: “Con đă mất cả bảy người chồng, vậy con c̣n sống nữa làm chi?” (Tb3, 7-17).
III. Chuẩn bị cho cuộc hành tŕnh của Tô-bi-a đến xứ Mê-đi-a (Media) lấy số tiền ông Tô-bít đă gởi ông Ga-ba-ên (Gabael) ở Ra-ghê (Rages) xứ Mê-đi-a, (Tb 4, 1-5, 23):
1. Ông Tô-bít nghĩ là ḿnh sắp chết nên khuyên nhủ con trai là Tô-bi-a sống đạo đức theo Lề Luật của Thiên Chúa, “Điều ǵ con không thích, th́ cũng đừng làm cho ai cả”. Ông Tô-bít sai Tô-bi-a đến Ra-ghê lấy số tiền ông đă gởi ông Ga-ba-ên. (Tb4,1-21).
2. A-da-ri-a: Người bạn đồng hành với Tô-bi-a đi đến Mê-đi-a, (Tb5,1-23).
IV. Hành tŕnh của Tô-bi-a đến Mê-đi, (6: 2-18):
1. Chuyện về con cá ở sông Tích-ra (Tigris): A-da-ri-a bảo Tô-bi-a bắt lấy con cá, cắt lấy mật, tim, gan của nó v́ chúng có thể là thuốc công hiệu, (Tb 6, 2-9).
2. Khi 2 người đă tới xứ Mê-đi và gần đến Éc-ba-tan, A-da-ri-a gợi ư với Tô-bi-a nên lấy cô Xa-ra làm vợ và chỉ cho Tô-bi-a cách trừ quỷ Át-mô-đai-ô, (Tb 6, 10-18).
V. Tại nhà ông Ra-gu-ên ở Éc-ba-tan, (7,1-9, 6):
1. Hội ngộ giữa Tô-bi-a và gia đ́nh ông Ra-gu-ên (Raguel). Ông Ra-gu-ên, thân phụ của cô Xa-ra, sống ở Éc-ba-tan là người bà con với ông Tô-bít. (Tb7,1-8).
2. Tô-bi-a cầu hôn cô Xa-ra và ông Ra-gu-ên viết tờ hôn thú cam kết gả cô Xa-ra cho Tô-bi-a. Trong tất cả mọi người, Tô-bi-a là người họ hàng gần Xa-ra nhất được cưới cô; Theo luật Mô-sê, quyền ưu tiên cưới Xa-ra là của Tô-bi-a. (Tb7, 9-17).
3. Theo hướng dẫn của A-da-ri-a, Tô-bi-a dùng tim và gan cá đuổi quỷ khỏi buồng cô dâu và Tô-bi-a, chồng mới của cô Xa-ra, được bằng an trong đêm tân hôn. (Tb8,1-9).
4. Lo sợ Tô-bi-a sẽ bị chết trong đêm tân hôn như 7 đời chồng trước của Xa-ra, gia đ́nh cô Xa-ra đă đào huyệt để chuẩn bị chôn Tô-bi-a, nhưng Tô-bi-a vẫn c̣n sống sau đêm tân hôn. Tô-bi-a nhờ A-da-ri-a đi đến Ra-ghê gặp ông Ga-ba-ên để lấy số tiền ông Tô-bít đă gởi và mời ông Ga-ba-ên đến Éc-ba-tan dự lễ cưới. Ông Ga-ba-ên trả lại số tiền và đi dự lễ cưới của Tô-bi-a. Tiệc cưới của cô Xa-ra và Tô-bi-a được tổ chức trong 14 ngày. (Tb8,10-9,6/6).
VI. Hành tŕnh quay trở lại Ni-ni-vê từ Éc-ba-tan, (Tb 10,1-11,19):
1. Song thân ở Ni-ni-vê lo lắng cho Tô-bi-a, (Tb 10,1-7).
2. Trở về Ni-ni-vê từ Éc-ba-tan, (Tb 10,8-11,8).
3. Ông Tô-bít được Tô-bi-a chữa lành mắt bị mù nhờ dùng mật cá theo hướng dẫn của A-da-ri-a. (Tb 11,9-19).
VII. A-da-ri-a tiết lộ danh tính của Ngài là thiên thần Ra-pha-en, (Tb12,1-22):
1. Tiền công của A-da-ri-a, (Tb12,1-5).
2. Lời huấn dụ của A-da-ri-a, (Tb12,6-10).
3. A-da-ri-a tiết lộ danh tính của Ngài là thiên thần Ra-pha-en, (Tb12,11-22).
VIII. Bài ca của ông Tô-bít ngợi khen Thiên Chúa, (Tb13,1-14,1).
IX. Lời bạt (Tb14,2-15):
1. Di chúc và an nghỉ của ông Tô-bít. Trước khi mất ở tuổi 112, Tô-bít khuyên Tô-bi-a nên rời xa thành phố Ni-ni-vê xấu xa, sắp bị Thiên Chúa phá huỷ theo lời ngôn sứ Na-khum (Nahum). (Ni-ni-vê bị phá hủy năm 612 tCN do liên minh của những người Ba-by-lon (Babylon), Mê-đi (Medes), Ba Tư (Persians), Can-đê (Chaldeans), Scythia và Cimmerians). (Tb14,2-11).
2. Ông Tô-bi-a về sống gần nhà cha mẹ vợ ở Éc-ba-tan, Mê-đi-a, an hưởng tuổi già và qua đời ở tuổi 117, (Tb14,12-15).
(C̣n tiếp)
*
**
Bản văn sách Tô-bi-a:
Sách Tô-bi-a theo bản dịch của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ.
Sách Tô-bi-a hay Sách Tôbya theo bản dịch của Lm. Nguyễn Thế Thuấn, CSsR.
Sách Tô-bi-a hay Tobit theo bản dịch New American Bible Revised Edition của Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ.
Đế quốc Át-sua (Assyrian) dưới thời vua Xan-khê-ríp (Sennacherib, 705–681 tCN)
Ba thành phố Ni-ni-vê (Nineveh), Éc-ba-tan (Ecbatana) và Ra-ghê (Rages) có các h́nh ellipse màu đỏ bao quanh là các thành phố của các nhân vật chính trong sách Tobia.
Nineveh là nơi ông Tobit sống. Ecbatana là nơi cô Sarah sống. Rages là nơi ông Gabael sống; ông Gabael là người giữ tiền ông Tobit đă gởi.
Ba thành phố Mosul (Nineveh), Hamedan (Ecbatana) và Rey (Rages) trên bản đồ Google hiện nay
Ba thành phố Ni-ni-vê (
Nineveh), Éc-ba-tan (
Ecbatana) và Ra-ghê (
Rages) tương ứng với các thành phố hiện nay trên bản đồ Google theo thứ tự là Mosul (Iraq), Hamedan (Iran) và Rey, hay Ray, (Iran); Ray cách Teheran khoảng 5.5 miles theo hướng đông nam.
Hamedan cách Mosul khoảng 520 km, hay 323 miles, về hướng đông nam.
Ray, hay Rey, cách Hamedan khoảng 300 km, hay 186 miles, về hướng đông bắc.
Tobias từ biệt người cha mù ḷa để đi Media
Hôn lễ của Sarah và Tobias
Tobias chữa lành đôi mắt mù ḷa của người cha Tobit
Reply With Quote
Bookmarks